28/8/1948. Η εκτέλεση της Ελένης Γκατζογιάννη
nikmen69
Η «Ελένη» του Ελληνοαμερικανού Νίκου Γκατζογιάννη ήταν η ταινία που τη δεκαετία του ’80 έδωσε το έναυσμα ώστε να ανοίξει ο ξανά ο δημόσιος διάλογος για τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα. Πολλές φορές με αφορισμούς και πάθος.
Το κεντρικό της θέμα, η εκτέλεση της Ελένης Γκατζογιάννη από κομμουνιστές αντάρτες, ξεσήκωσε κύματα αντιδράσεων στους κόλπους της αριστεράς και αναζωπύρωσε τη διαμάχη μεταξύ των δύο ιδεολογικών πόλων.
Η ιστορία
Ο Νίκος Γκατζογιάννης γεννήθηκε στη Λια της Θεσπρωτίας το 1939. Ο ίδιος και οι αδερφές του πέρασαν την παιδική τους ηλικία εν μέσω μίας από τις πιο ταραχώδεις δεκαετίες στην Ελλάδα. Τα χρόνια της κατοχής, αλλά κυρίως η μετέπειτα περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου στιγμάτισαν την οικογένεια Γκατζογιάννη. Η μητέρα τους, Ελένη, μεγάλωνε μόνη της τα τρία παιδιά, καθώς ο σύζυγός της είχε φύγει στην Αμερική για να εργαστεί. Η Ελένη Γκατζογιάννη με τον γιο της, Νίκο, στα δεξιά/ πηγή: YouTube
Το 1948, το χωριό Λια είχε μετατραπεί σε προπύργιο των δυνάμεων του «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας». Ήταν η χρονιά που οι αντάρτες του «ΔΣΕ» αποφάσισαν να στρατολογήσουν τα μεγαλύτερα αγόρια, ενώ σκόπευαν να στείλουν τα μικρότερα σε γειτονικές λαϊκές δημοκρατίες.
Η Ελένη Γκατζογιάννη δεν μπορούσε να αποδεχθεί κάτι τέτοιο. Επιχείρησε να φυγαδεύσει τον μοναχογιό της, Νίκο, μαζί με άλλα είκοσι άτομα, εκτός της περιοχής που βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Δημοκρατικού Στρατού. Ωστόσο, οι αντάρτες τους πρόλαβαν. Αρχικά συνέλαβαν την Ελένη κι αφού την ανέκριναν και τη βασάνισαν, την οδήγησαν σε δημόσια δίκη.
Στις 28 Αυγούστου 1948 η 41χρονη γυναίκα εκτελέστηκε, αφήνοντας ορφανούς το Νίκο και τις αδερφές του. Μην έχοντας άλλους συγγενείς στην Ελλάδα, τα τρία παιδιά ήταν αναγκασμένα να αφήσουν τη χώρα και να εγκατασταθούν μόνιμα στην Αμερική όπου βρισκόταν ο πατέρας τους.
Η δημιουργία της «Ελένης»
Το 1983, ο 44χρονος Νίκολας Γκέιτζ, όπως λεγόταν πλέον ο Νίκος Γκατζογιάννης στην Αμερική, εξέδωσε ένα βιβλίο που εξιστορούσε τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στη Λια Θεσπρωτίας. Ο Νίκολας, εν τω μεταξύ, είχε εξελιχθεί σε πετυχημένο δημοσιογράφο που μεταξύ άλλων αρθρογραφούσε μόνιμα για τους «New York Times». Η «Ελένη» ήταν καρπός μιας πολύχρονης και εκτενούς έρευνας του Ελληνοαμερικανού, ο οποίος ήταν αποφασισμένος να ξετυλίξει το κουβάρι του θανάτου της μητέρας του. Ο Νίκολας Γκέιτζ αρθρογραφεί για τους «New York Times»/ πηγή: YouTube
Το βιβλίο σημείωσε τεράστια επιτυχία στην Αμερική. Η πρώτη έκδοση κυκλοφόρησε σε 250.000 αντίτυπα, ενώ η δεύτερη έφτασε το 1.000.000. Λίγους μήνες αργότερα, στα τέλη της ίδιας χρονιάς, το έργο διατέθηκε και στο ελληνόφωνο αναγνωστικό κοινό σε μετάφραση Αλέξανδρου Κοτζιά. Η επιτυχία που σημείωσε και στη γενέτειρά του ήταν μεγάλη, αφού μέσα σε ένα χρόνο εξαντλήθηκαν 40.000 αντίτυπα. Ωστόσο, ο έντονος διάλογος και οι αντιδράσεις άρχισαν να πυροδοτούνται όταν έγινε γνωστή η επικείμενη παραγωγή της ομώνυμης ταινίας.
Κύμα αντιδράσεων
Τα προβλήματα άρχισαν πριν ακόμα να ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Παρά τις διευκολύνσεις που παρείχε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ για τη διεξαγωγή των γυρισμάτων, τα σωματεία των τεχνικών αντέδρασαν έντονα με αποτέλεσμα το φιλμ να γυριστεί τελικά στην Ισπανία.
Η πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους έγινε στις 20 Μαρτίου του 1984. Η ταινία αμέσως μπήκε στο στόχαστρο των αριστερών παρατάξεων και χαρακτηρίστηκε ως «αντικομμουνιστική», «προπαγανδιστική» και «κράχτης της χρεοκοπημένης εθνικοφροσύνης». Ειδικότερα, το ΚΚΕ εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση που καλούσε τους ψηφοφόρους του να εναντιωθούν στην προβολή της «Ελένης». Η ανακοίνωση της ΚΝΕ δημοσιευμένη στην εφημερίδα «Τα Νέα»
Η ανακοίνωση της ΚΝΕ δημοσιευμένη στην εφημερίδα «Τα Νέα»…
Έξω από τους κινηματογράφους, ομάδες νέων άρχισαν να μοιράζουν φέιγ βολάν και να φωνάζουν συνθήματα κατά της ταινίας, χαρακτηρίζοντάς τη φασιστική. Μάλιστα, σημειώθηκαν και προπηλακισμοί αιθουσαρχών και θεατών, πράγμα που οδήγησε τελικά στη διακοπή της προβολής της στους κινηματογράφους της επαρχίας.
Εξαιτίας των γεγονότων, άρχισαν να παίρνουν θέση και τα υπόλοιπα κόμματα για το ζήτημα, ενώ και οι αναφορές στον Τύπο μέρα με τη μέρα πλήθαιναν. Η Νέα Δημοκρατία σε ανακοίνωσή της ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «στη δημοκρατική Ελλάδα οι Έλληνες είναι ελεύθεροι να εκφράζουν τις ιδεολογικές πεποιθήσεις τους, έχουν το δικαίωμα να βλέπουν όποιες ταινίες θέλουν, η τέχνη είναι ελεύθερη και έθεσε το ερώτημα αν τόσο η ελευθερία και η τέχνη, όσο και η έκφραση γνώμης μπορεί να υπόκειται στον καταναγκασμό της ανοιχτής τρομοκρατίας και της οργανωμένης βίας ή της απειλής».
Παράλληλα, στις εφημερίδες και στα περιοδικά της εποχής πλήθος αριστερών διανοούμενων αλλά και απλών πολιτών κατέθεταν τις απόψεις τους στις αντίστοιχες στήλες. Δημιουργήθηκε, στην ουσία, ένας δημόσιος διάλογος ο οποίος συνεχίστηκε, πολλές φορές με πάθος, για τουλάχιστον ενάμιση χρόνο. Η Κέιτ Νέλιγκαν ως Ελένη Γκατζογιάννη στην ταινία «Ελένη»/ πηγή: YouTube
Τελικά, αυτή η τεταμένη κατάσταση αποτέλεσε το έναυσμα μιας ευρύτερης συζήτησης, ακόμη και αν κάθε πλευρά «άκουγε» μόνο τα δικά της επιχειρήματα, τελικά εκτονώθηκε μία υπαρκτή ανάγκη για δημόσιο διάλογο, η οποία εκκρεμούσε τρεις δεκαετίες, από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου.
Μηχανή του χρόνου
ΠΗΓΗ lastpoint
Comments
Η αλήθεια πονάει... η ιστορία δεν διαγράφεται... οι κομμουνιστες έκαναν φονους και παιδομαζωματα...
βρωμο κομμουνια κοπριτες
Ο πατέρας του παππού μου, εκτελέστηκε συνοπτικά από τους Σουρλέους το 1945 πριν ξεκινήσει ο εμφύλιος πόλεμος.
Το έγκλημά του? Ήταν εκλεγμένος κοινοτικός σύμβουλος στο χωρίο, βαθιά δημοκρατικός και αρνήθηκε να δώσει λίστα φρονημάτων των συγχωριανών του στις αρχές του Βόλου.
Μια μέρα αυτοί οι μπάσταρδοι του κάμπου, οι πρώην συνεργάτες των Γερμανών ανέβηκαν στο χωρίο πήραν 7 αθώους πολίτες και τους σκότωσαν κυριολεκτικά στο ξύλο, χωρίς καν να είναι κομμουνιστές ή αριστεροί, τον παππού μου δε στα 15 του τον πήραν αφού δολοφόνησαν τον πατέρα του και τον μετέφεραν στις φυλακές του Βόλου για να εκτελεστεί,
τη γλίτωσε μετά από παρέμβαση δεξιού βουλευτή όπου είχε για παραδουλεύτρα μια από τις αδερφές του.
Έτσι λοιπόν στα 15 έμεινε ορφανός με 5 αδερφές, 1 μάνα και 1 γιαγιά να τις ταίζει.
Όσες φορές και αν προσπάθησα να ανοίξω κουβέντα με τον παππού για εκείνα τα χρόνια δεν τα κατάφερα,
ποτέ ο παππούς δε μίλησε παρά μόνο έλεγε να είμαι τυχερός να μην τα ζήσουμε.
Σε ένα χωριό μεταξύ Βόλου και Βελεστίνου στα 14 του ένας φίλος είδε γερμανούς και συνεργάτες τους ψάχνοντας τον αδερφό της μάνας του, να τη βιάσουν και να τη σκοτώσουν μπροστά του. Εντελώς λογικά βγήκε στο βουνό και λόγω της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας στα χτυπήματα του τον αποκαλούσαν αστροπελέκι. Είχε δύο πληγές από σφαίρα. Μια στο κεφάλι και μια στο πόδι. Τον τσάκισαν τις εξορίες, δύο εικονικές εκτελέσεις, το παιδί του το γνώρισε όταν ήταν 16-17 χρονών όταν και επέστρεψε από την Ελβετία, όπου το είχαν στείλει ανθρωπιστικές οργανώσεις εσώκλειστο σε σχολείο. Όσο έμενε σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Αθήνα, εργαζόμενος σαν θυρωρός και κηπουρός πάντα θυμάμαι παρόντες στη γιορτή του τον αρχισυντάκτη της δεξιάς "Απογευματινής",τον δεξιό δήμαρχο της περιοχής και άλλους. Όταν επέστρεψε στο χωριό ήταν σεβαστός και αγαπητός από όλους. Ποτέ δεν του πήρα κουβέντα για τον πόλεμο. Αναφερόμενος στην ΕΠΟΝ μίλαγε μόνο για εκδρομές, έρωτες και γλέντια. Για τον εμφύλιο: να μην ξαναγίνει. Πέθανε αριστερός αλλά χωρίς μίσος για κανέναν.
Την ίδια λήθη επέλεξαν και οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Μπορεί με αυτή την σιωπή τους να έδωσαν άλλοθι σε όσους έκαναν τα εγκλήματα αλλά ήταν ο μοναδικός τρόπος για να καταφέρουν να επιβιώσουν χωρίς να τρελαθούν σκεπτόμενοι και μιλώντας για όσα έζησαν.
Είναι τραγικό το γεγονός ότι ενώ διανύουμε την 5η 20/ετία μετά τα γεγονότα της εμφύλιας διαμάχης κατά τον αντιστασιακό αγώνα και του Εμφύλιου Πολέμου που ακολούθησε την Απελευθέρωση, εξακολουθούμε να καθοριζόμαστε με τους όρους εκείνης της εποχής.
Πράγματα που θα έπρεπε να ανήκουν στην ευθύνη των ιστορικών προκειμένου να ζυγιστεί το πραγματικό τους βάρος και να προσδιοριστεί το ειδικό τους, εξακολουθούν να γίνονται αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης και χρήσης κατά την ενεργή πολιτική ζωή.
Και η καλλιτεχνική δημιουργία εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο οπαδικής αντιμετώπισης, αντί να κρίνεται για την ποιότητά της και την ιστορική της ακρίβεια.
Τα εγκλήματα, δεν συμψηφίζονται.
Αποτελούν γεγονότα καθεαυτά, μοναδικά ένα έκαστο στην τραγική του διάσταση, έστω και αν ομαδοποιούνται για πρακτικούς ή προπαγανδιστικούς λόγους.
Καμία - από την φύση της χρονικά πεπερασμένη - ιδεολογική ηγεμονία δεν μπορεί να αποκρύπτει για πάντα το γεγονός ότι το έγκλημα είναι έγκλημα, άσχετα από το κομματικό χρώμα ή την πολιτική επικάλυψη που επικαλείται.
😛
Δυστυχώς αυτή η πολώση αποτελεί το "οξυγόνο" των ακραίων ομάδων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια στο Ελλαδιστάν είναι της μόδας να ονοματίζεις τον άλλον φασίστα μόνο και μόνο επειδή έχει μία διαφορετική άποψη από εσένα. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πιο πολύ φασίστες αυτοί που σου αποδίδουν τον χαρακτηρισμό.
Από εκεί και πέρα για να καταγραφούν με κάποια σχετική πάντα αντικειμενικότητα τα γεγονότα του εμφύλιου θα πρέπει να φτάσουμε στην τρίτη γενιά. Στα μέσα της δεκαετίας του 80 άρχισε ο ιστορικός διάλογος για τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής. Για τον εμφύλιο έχουμε δρόμο μπροστά μας..
Μιλάς εσύ για ακρότητα και φασισμό που κατηγορείς ανοιχτά και απροκάλυπτα έναν συμπαίκτη σου ως ...δολοφόνο ???
Σε ένα ΠΑΙΧΝΙΔΙ ?
Κι αυτό επειδή δεν υποκύπτει στον ξεκάθαρα παράλογο εκβιασμό μιας καθεστωτικής (και καραδεξιάς) κυβέρνησης ?
Δηλαδή τι θα έκανες αν ζούσες την εποχή του εμφυλίου... κονσερβοκούτια , κουκούλες κλπ ε ?
Εδώ βέβαια, από τον καναπέ σου ...προσπαθείς να είσαι ωραίος... στα λόγια
Η στάση σου όμως είναι απείρως μίζερη και ακραία ...λέει ο καθρέφτης.
ηθικό αυτουργό σε δολοφονίες όταν με την επιρροή που έχει (και λόγω επαγγελματικής ιδιότητας) προτρέπει αθώους και ευκολόπιστους ανθρώπους σε ενέργειες καταστροφικές για την ζωή τους.
πάντως αν σε χαλάει τότε να μην τον κοιτάζεις τον καθρέπτη
Είσαι βαθιά νυχτωμένος σε επιστημονικό επίπεδο για να τον κρίνεις σε αυτό το πεδίο.
Καλύτερα μείνε στο πεδίο σου (αλλά αφού μάθεις σωστά πολλαπλασιασμό...)
Αυτά που λες είναι καθαρό μίσος για κάποιον που δεν ξέρεις.
Προφασίζεσαι λόγους που δεν στέκουν επιστημονικά για να εκδηλώσεις απλά το μένος σου και να υποστηρίξεις μια άποψη που είναι τυχαίως η ...κυβερνητική, που είναι άκρως διχαστική για τον κόσμο του "Ελλαδιστάν" (όπως λες την Ελλάδα) και ο σκοπός σου δεν φαίνεται ξεκάθαρος φιλαράκο.
Δεν γίνεται να λες κάποιον δολοφόνο επειδή ο ίδιος δεν θέλει να τρυπηθεί.
Πουθενά δεν παρότρυνε κανέναν για τίποτα.
Οι επιθέσεις μίσους που του έκανες δεν απέχουν πολύ από όσα λέει το άρθρο και κάποια σχόλια.
Το ίδιο μίσος είναι, που κατηγορείς...
Ελα Μπενιτο σώπα, καταρρέουν και τα τελευταια αφηγηματα βγηκε και στην συνταξη ο Φαουτσι, εκ του αποτελεσματος και μονο φαινεται ποιος ειχε επιστημονικα δικιο
Πηγες να κανεις την 4η δοση που δεν σε καλυπτει απο τις μεταλλαξεις;, φορας ακομη μασκα; τρως χοιρινα ή τα κοψες για να μειωσεις το αποτυπωμα του ανθρακα σου;
Εγω περιμενω να δω τον Bakara να κοψει το γυρο, τα σουβλακια, τις προβατινες κτλ και να αρχισει να τρωει κατσαριδες, σκουληκια, ακριδες και οτι αλλο του πουν οι γνωστοι 'ειδικοι' οτι ειναι θρεπτικοτατο και θα κανει καλο οχι μονο στον εαυτο του αλλα και στο περιβαλλον, αφου ως γνωστον με τις λιγοτερες κλ@νιες των αγελαδων θα λυσουμε το προβλημα της κλιματικης κρισης. Μπιστημη 2022..
Γινε κι εσυ ενας Bakaras, σωσε το περιβαλλον xD
οποιοι ας πουμε θεωρουν οτι θιγονται τα θρησκευτικα ή τα πατριωτικα τους πιστευω απο μια παρασταση ειναι "φασιστες" "φανατικοι" και "ψεκασμενοι" οσοι προπαγανδιζουν επειδη θίγονται τα ιδεολογικα τους αφηγηματα απο την ίδια την πραγματικότητα είναι "αγωνιστες" απλο;
Δυστυχώς, ακόμη και 70+ χρόνια μετά κανείς δεν έχει καταφέρει να κάνει τους Έλληνες να μονιάσουν. Το έχουμε στο αίμα μας ρε παιδί μου, να χαρακτηρίζουμε κάποιον που δεν έχει το ίδιο αίμα με μας, την ίδια θρησκεία, το ίδιο χρώμα, τα ίδια πολιτικά πιστεύω κλπ κλπ. Δεν μπορώ να πω ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπήρχαν λάθη από την μία πλευρά, αλλά ήταν λάθη που έκαναν και οι δύο πλευρές. Και οι δύο σκότωσαν, έσφαξαν, βίασαν, έκαψαν αντιπάλους, τις οικογένειες ή το βιος των. Και η δική μου οικογένεια θρήνησε σφαγμένους, κρεμασμένους στην πλατεία και βιασμένα κορίτσια που έμειναν με το μίσος ζωγραφισμένο στα μάτια τους για μιά ζωή. Και η δικοί μου παπούδες, θείοι, γονείς κρατούσαν το στόμα τους κλειστό, αλλά την καρδιά τους γεμάτη μίσος για τους "άλλους".
Αντί να μάθουμε από τα λάθη μας και να μην τα ξανακάνουμε, εμείς προσπαθούμε να αναβιώσουμε αυτό το μίσος, να συνεχίσουμε την βεντέτα. Αντί να παραδεχτούμε τα δικά μας λάθη, σηκώνουμε το δάχτυλο, δείχνουμε τον διπλανό μας και του το κουνάμε, σαν δάσκαλοι εκείνης της εποχής για τα λάθη που έκαναν οι παπούδες του.
Δεν έχουμε καταλάβει ακόμη ότι αυτός ο φανατισμός, αυτή η έχθρα το μόνο που κάνει είναι να αποδυναμώνει την κοινωνία μας και κάνει τους εφευρέτες αυτής της προπαγάνδας να κάνουν πιο ισχυρή την θέση τους πάνω μας και πιο γεμάτο το πορτοφόλι τους?
Τι να πω άλλο? Έφτασα 50+ και ακόμη ακούω ανθρώπους να μαλώνουν για την Ελένη. ΝΑΙ ΡΕ!!! ΕΓΙΝΕ!!! Όπως τα γράφει το βιβλίο, ίσως και χειρότερα, έγιναν και χειρότερα από την άλλη μεριά!!! Εβδομήντα χρόνια μετά ακόμη γιαυτό θα μαλώνουμε ρε άνθρωποι???? Δεν υπάρχει σωτηρία, δεν θα πάμε ποτέ μπροστά κρατώντας το κεφάλι προς τα πίσω. Να κοιτάξουμε και να δούμε που γλιστρήσαμε, αλλά να το γυρίσουμε και να δούμε που δεν θα γλιστρήσουμε όταν θα προχωράμε!!!!!
voted
VVVVVV