Η δικτατορία του Μεταξά μέχρι το 1939. Η συμπόρευση με τον Γεώργιο Β΄.
GeorgeIV
Καλημέρα στη κοινότητα της eGreece.
Το να μιλήσει κανείς για τη 28η Οκτωβρίου, την ίδια στιγμή που από τα σχολικά χρόνια αναφέρονται συνεχώς τόσο το Όχι όσο και το μέτωπο μέχρι τον Απρίλη του 41 θεωρώ πως δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό για συζήτηση.
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή.
Βρισκόμαστε στον Μάη του 1936. Στη Θεσσαλονίκη γίνονται απεργιακές κινητοποιήσεις από τους καπνεργάτες, ένα πολυπληθές και οργανωμένο σώμα εργατών, το οποίο μάλιστα έχει άμεση σχέση με τον Κομμουνισμό (η Καβάλα, πόλη συνώνυμο της καπνοπαραγωγής έχει ήδη εκλέξει τον πρώτο κομμουνιστή δήμαρχο 2 χρόνια πριν) στους οποίους οι δυνάμεις καταστολής επιτίθενται αφήνοντας πίσω νεκρούς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε προνοήσει και από το 1929 είχε προχωρήσει στη νομοθέτηση του ιδιωνύμου, με στόχο την αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος και κυρίως εναντίον των κομμουνιστών. Ο καπνός και η καπνοβιομηχανία ήταν η ατμομηχανή των εξαγωγών της χώρας με σημασία ανάλογη της Σταφίδας στον προηγούμενο αιώνα. Η κρίση του 29 είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα για την εύρεση κρατών/πελατών για το σημαντικό για την Ελλάδα εμπόρευμα. Το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο σε μεγάλο βαθμό είχε υποχωρήσει και τη θέση του είχε πάρει το διακρατικό εμπόριο μέσω λογαριασμών συμψηφισμού (κλήριγκ). Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με την αύξηση της φορολογίας (έμμεσης κυρίως) και τη στασιμότητα των μισθών δημιουργούσε αυτές τις αντιδράσεις. Μόλις πριν από λίγα χρόνια η χώρα είχε υποδεχθεί 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες.
Ο πολιτικός κόσμος της χώρας τη εποχή αυτή δείχνει παρόμοιος με αυτόν των τελευταίων ετών της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Πολυδιάσπαση στο κόμμα των Φιλελευθέρων (διαχωρισμός σε προοδευτικούς και συντηρητικούς χοντρικά) , ένα Λαϊκό Κόμμα το οποίο έχει χάσει τη δυναμική του και κυρίως είναι ακέφαλο (καθώς ο Παναγής Τσαλδάρης πεθαίνει τον ίδιο χρόνο) και ένα ΚΚΕ το οποίο τον Γενάρη του 1936 εκλέγει τους πρώτους βουλευτές του. Η απλή αναλογική δεν βοηθάει στο να εκλεγεί αυτοδύναμη κυβέρνηση. Σε αυτή την περίοδο, όπου μέσα σε 2 χρόνια έχει κυριολεκτικά πεθάνει η ελίτ των κομμάτων εξουσίας και με έκδηλο το φόβο κοινωνικής αστάθειας ο πολιτικός κόσμος, μαζί με τη βασιλεία ψάχνουν να βρουν το κατάλληλο άτομο για να βγει μπροστά. Ένα μικρό κόμμα, αυτό των Ελευθεροφρόνων με ποσοστό λίγο μικρότερο του 4% με αρχηγό τον Ιωάννη Μεταξά εμφανίζεται στο προσκήνιο. Με τη σύμφωνη γνώμη των Φιλελευθέρων (πλην Γεωργίου Παπανδρέου) αποφασίζεται να αναλάβει από τον Απρίλη του 36 Πρωθυπουργός ο Μεταξάς.
Ας επιστρέψουμε στο Μάη του 1936. Ο Μεταξάς, βρίσκοντας την ευκαιρία που έψαχνε πέτυχε την αναστολή της λειτουργίας του κοινοβουλίου στις 4 Αυγούστου του 1936. Μεταξύ άλλων, στη Κυβέρνηση του Μεταξά συμμετέχουν άτομα όπως ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης (υφυπουργός δημόσιας ασφάλειας) ο Κώστας Κοτζιάς , ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος (υπουργός Εθνικής Οικονομίας , φίλος του στέμματος, επί σειρά ετών πρόεδρος του ΣΕΒΒ, συνιδρυτής της τσιμεντοβιομηχανίας Τιτάν και ιδιοκτήτης των Τσιμέντων Ηρακλής), ο Αλέξανδρος Κορυζής (υφ Οικονομικών και συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας) κ.α. Οι στόχοι της κυβέρνησης ήταν η άμβλυνση των κοινωνικών αναταραχών, η αναδιάταξη της Εθνικής Οικονομίας και από ένα σημείο και έπειτα τη προετοιμασία της χώρας σε περίπτωση πολέμου (αρχικά από τη πλευρά της Βουλγαρίας, καθώς ήταν από τις λίγες χώρες που δεν υπέγραψε το βαλκανικό σύμφωνο (1934) και έπειτα από τη κατάκτηση (ουσιαστικά) της Αλβανίας εναντίον της Ιταλίας.
Στο πεδίο των κοινωνικών ανισοτήτων, η Κυβέρνηση Μεταξά προχώρησε σε μια σειρά από πολιτικές. Η θέσπιση του ΙΚΑ (1937) (που δε προχώρησε την εποχή Βενιζέλου λόγω χρεωκοπίας της χώρας), χάρισμα αγροτικών χρεών (από το 1936), τη θέσπιση της γιορτής της Πρωτομαγιάς (1937) , την επέκταση του ρόλου της ΚΕΠΕΣ (κρατικός φορέας που αγόραζε τη παραγωγή σιτηρών της χώρας απευθείας από τους παραγωγούς) κ.α. Από την άλλη πλευρά ο Μεταξάς προώθησε στη ουσία την εδραίωση ολιγοπωλιακών τάσεων εντός του δευτερογενούς τομέα (χωρίς ωστόσο να επιτρέπει τη διάλυση των μικροβιοτεχνών καθώς αυτό θα του κόστιζε πολιτικά) και συνεργάζονταν άμεσα με τα μεγάλα κεφάλια της ελληνικής οικονομίας με κυρίαρχο πρόσωπο τον Πρόδρομο Μποδοσάκη. Στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου, η χώρα δεν προχώρησε σε ουσιαστική ανανέωση του βιομηχανικού εξοπλισμού της ,γεγονός το οποίο έχει να κάνει με το κόστος του εξοπλισμού σε συνάλλαγμα ,με ίσως μόνη εξαίρεση την ΠΥΡΚΑΛ του Μποδοσάκη ο οποίος σε συνεργασία με το σύμπλεγμα Κρουπ/Ραινμεταλλ προχώρησε στη δημιουργία της πλέον σύγχρονης βιομηχανίας της χώρας. Παράλληλα εξαιτίας του κλήρινγκ , η χώρα είχε συσσωρεύσει τεράστια πλεονάσματα έναντι κυρίως της Γερμανίας προπολεμικά, τα οποία η κυβέρνηση προσπαθούσε να απομειώσει κυρίως με εισαγωγή πολεμικού εξοπλισμού. Είναι γνωστή η πώληση όπλων από την Ελλάδα (Μποδοσάκης) προς τη δημοκρατική Ισπανία (περίοδος εμφυλίου) η οποία έφερνε ζεστό συνάλλαγμα για τη χώρα. Επίσης εμφανίζονται τα σημάδια της φασιστικής όψης της δικτατορίας Μεταξά (Νεολαία με υποχρεωτική συμμετοχή με διάφορα πλεονεκτήματα, το αφήγημα του πρώτου Εργάτη, πολίτη, αγρότη της χώρας κ.α.). Η φυλάκιση των εχθρών του καθεστώτος (και η εξορία σε απόμερα μέρη της χώρας ή εκτός αυτής για κάποιους τυχερούς) θεμελιώνεται ουσιαστικά την εποχή Μεταξά.
Τώρα, ας επικεντρωθούμε στις σχέσεις Στέμματος και Μεταξά. Η ελληνική βασιλική οικογένεια είχε επιστρέψει στη χώρα μετά από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος (στο οποίο ψήφισαν και τα δέντρα) με μπροστάρη τον Κονδύλη (1935) τερματίζοντας τη δεύτερη περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας της Ελλάδας. Σε αντίθεση με τον πατέρα του Κωνσταντίνο, ο Γεώργιος ήταν υποστηρικτής της Μ.Βρετανίας. Όταν στις εκλογές του 36 δεν υπήρξε αυτοδύναμη κυβέρνηση, ο Βασιλιάς προώθησε τη συνέργεια υπέρ των συντηρητικών δυνάμεων του κοινοβουλίου (στο οποίο το ΚΚΕ υπό τον Στέλιο Σκλάβαινα με το ποσοστό του θα έπαιζε το ρόλο του ρυθμιστή) για να διασφαλίσει ότι η βασιλεία ως θεσμός δεν πρόκειται να δεχτεί ξανά επίθεση. Έτσι επιλέχθηκε ο Μεταξάς, ως εθνικόφρων και ως ο μόνος ηγέτης της παλιάς φρουράς που ήταν ακόμη ζωντανός (κυριολεκτικά). Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Μεταξάς ακολουθούσε τη προσέγγιση του Γεωργίου, αν και σύμφωνα με τον ίδιο (όπως μας αναφέρει και στο ημερολόγιό του) η εμπλοκή υπέρ της Βρετανίας θα έπρεπε να γίνει με εγγυήσεις για ισχυρή στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη και όσο γίνεται περισσότερο κρυφά (λόγω φόβων αντιποίνων από τις χώρες του άξονα στα τελευταία 2 χρόνια πριν τον ελληνοιταλικό πόλεμο).
Συμπερασματικά , οι σχέσεις του στέμματος με την εξουσία και συγκεκριμένα με τη δικτατορία Μεταξά ήταν αρκετά στενές εξαιτίας του ότι πρώτον ο Μεταξάς διορίστηκε με τη στήριξη του στέμματος (και των συντηρητικών δυνάμεων εντός του κοινοβουλίου που δεν μέμφονταν το στέμμα και δεν ήθελαν να στιγματιστούν εφαρμόζοντας αντιδημοκρατικά μέσα για την επίτευξη της κοινωνικής ειρήνης) και επίσης το γεγονός ότι η χώρα συντάχθηκε με τη Μ.Βρετανία ενώ ο φασισμός ήταν ένα ιδεολογικό κίνημα που προέρχονταν από χώρες εχθρούς της (Ιταλία).
Αυτά.
Καλή 28η σε όλους,
Νέα της Ακουιτανίας .
Comments
Χρόνια Πολλά! Ζήτω το Έθνος!
Υπάρχουν πολλοί τρόποι ερμηνείας της Ιστορίας. Όταν κάποιος δεν έχει το υπόβαθρο να κρίνει την Ιστορία χωρίς εμπάθειες τότε τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα!
Όταν ΔΕΝ έχουμε ζήσει κάτι, εύκολα μας πλένουν το μυαλό οι Ιστορικοί αφού δεν είναι πάντα αμερόληπτοι και αφού εύκολα η ΑΛΗΘΕΙΑ κρύβεται.
Ψήφος!
Ζήτω η Ελλάς
Ζήτω ο Στρατός
Ζήτω το Έθνος
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940
1ον. Οι κοινωνικές ασφαλίσεις και το ΙΚΑ είχαν θεσπιστεί νομοθετικά από την κυβέρνηση Βενιζέλου πολύ πριν από την 4η Αυγούστου. Ο Μεταξάς ήταν απλώς τυχερός, από την άποψη ότι η χρονική συγκυρία του επέτρεψε να καρπωθεί προπαγανδιστικά το έργο των προηγούμενων δημοκρατικών κυβερνήσεων – με τον ίδιο τρόπο που η δικτατορία των συνταγματαρχών ωφελήθηκε στην αρχή από την οικονομική ανάπτυξη της δεκαετίας του 1960, η οποία είχε ξεκινήσει πολύ πριν το πραξικόπημα του 1967.
2ον. Πάνω από 2000 πολιτικοί κρατούμενοι του καθεστώτος, εξέφρασαν με την κήρυξη του πολέμου την επιθυμία να πάνε και να πολεμήσουν, το καθεστώς Μεταξά δεν τους το επέτρεψε!. Όλοι τους παραδόθηκαν από το καθεστώς Μεταξά στους Γερμανούς και την κατάληξη τους την γνωρίζουμε... Η Καισαριανή βάφτηκε με το αίμα τους.
3ον. Βέβαια την κρίσιμη στιγμή έδειξε ότι έβαλε μυαλό και όπως δήλωσε ο ίδιος δεν θέλησε να επαναλάβει τα λάθη που έκανε στο παρελθόν
https://bit.ly/2NhvSip
ΥΓ.1
Κανένα «όχι» δεν είχε ειπωθεί, αλλά φαντάζομαι είναι πιο εύηχο για εθνική εορτή από το «Alors, c’est la guerre».
ΥΓ2
Μανιαδάκης τι φυσιογνωμία και αυτή!
θσ συμφωνησω με τον μπακαρα για μια σπανια φορα στην αναλυση του οτι ο ελευθεριος βενιζελος εκανε τις κοινωνικες ασφαλισεις τυπου ΙΚΑ, κτλ κτλ, οπως και τους νομους για τα εργατικα δικαιωματα.
απλα ο μεταξας ηταν τυχερος και μερικα τετοια μετρα τα οικειοποιηθηκε.
βεβαιως, θα μου πει κανεις, οτι ο μεταξας ηταν υπουργος αμυνας του ελευθεριου βενιζελου και ηταν καλος διπλωματης. ναι, σωστα.
οπως επισης οτι ο μεταξας, αν και γερμανοφιλος (ηθελε προπολεμικα να εχουμε καλες εμπορικες σχεσεις με την γερμανια, κατι το οποιο γανταζε λογικο, αν σκεφτουμε τα μηχαλογογικα/εμπορικα επιτευγματα τους), αλλα παρολο που ηταν γερμανοφιλος, ο ματαξας (ευτυχως) διαλεξε να αντισταθει εναντιον της ιταλιας/γερμανιας, και εν προκειμενου να αντισταθει εναντια στον αξονα.
και ευτυχως ειχε κανει τις οχυρωματικες γραμμες στα συνορα, οι οποιες προοριζονταν για αμυνα εναντια στους βουλγαρους, απο τους οποιους περιμεναμε την επιθεση, αλλα μας ηρθαν οι ιταλοι, και μετα οι γερμανοι/ναζι.
οποτε μπραβο του που ειπε ''οχι'' στους ιταλο-γερμανους, και ας το ειπε σαν ''Alors, c’est la guerre''. (λοιπον, τοτε εχουμε πολεμο.)
φυσικα, θα συμφωνησω και με τον φιλο μου τον κομη στο γεγονος οτι η δικαττορια του μεταξα εγινε χερι-χερι με το στεμμα, για να αποτρεψουν μια κουμουνιστικη ''επιθεση''.
τι να πει κανεις?
το μονο καλο ηταν οτι ειμασταν ολοι ενωμενοι εναντια στον αξονα, ή τουλαχιστον στην αρχη.
ηταν ηρωες οι προγονοι μας του 1940.
εγώ από την αρχη του άρθρου καταλαβα πως ο Βασιλιάς εβαλε τον Μεταξα γιατι φοβήθηκαν από τις κουμουνιστικές κινητοποιήσεις
καπου θυμαμαι οτι είχα διαβάσει πως κόκκινος και μαυρος φασισμός πανε χερι χερι
τι φάση ρε μάγκες; δλδ παίζει να διαβάσει άτομο εδώ αυτά και να φύγει με αυτά στο μυαλό του;
ΟΧΙ ΡΕ ΜΑΓΚΕΣ! ΟΧΙ! ΠΕΡΗΦΑΝΑ ΟΧΙ!
Μεταξας ο μπαμπας σας...
Τι είναι το "κλήριγκ"?
https://en.wikipedia.org/wiki/Clearing_(finance)
Αν δεν θέλεις να το διαβάσεις.
Χοντρικά θα στο πω.
Ας πούμε ότι δεν υπάρχει παγκόσμιο ανοικτό εμπόριο όπως το έχουμε σήμερα.
Έχουμε δύο κράτη.
Και τα δύο κράτη ψάχνουν συγκεκριμένα προϊόντα για να καλύψουν ανάγκες που έχουν οι αγορές/κοινωνίες τους. Όμως, δεν επιθυμούν να ξοδέψουν συνάλλαγμα αγοράζοντας τα (κυρίως για λόγους προστασίας της οικονομίας από μεγαλύτερες αναταράξεις, μιας και εφαρμόστηκε κατά κόρον περίπου για δέκα χρόνια μετά το κραχ του 1929) και έτσι αντί να βγουν στην αγορά έβρισκαν κάποιο από τα κράτη που επιθυμούσε προϊόντα που είχαν αυτοί.
Π.χ. Η Γερμανία ήθελε χρώμιο, νικέλιο και Καπνά από την Ελλάδα.
Η Ελλάδα πουλάει καπνό αλλά χρειάζεται ζάχαρη και βιομηχανικά προϊόντα.
Και οι δύο χώρες δεν θέλουν να ξοδέψουν πολύτιμο συνάλλαγμα (κυρίως με τη μορφή χρυσών ή αργυρών νομισμάτων ή απλώς ξένου συναλλάγματος (δολάρια, λίρες Αγγλίας κτλ).
Ανοίγουν έναν διακρατικό λογαριασμό αυτά τα δύο κράτη (στη περίπτωση της Γερμανίας του Χίτλερ μέχρι πριν τον πόλεμο αυτές οι συναλλαγές γίνονταν σχεδόν με όλα τα κράτη της κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων) και λένε σου πουλάω Χ ποσό προϊόντων και εσύ μου πουλάς Χ ποσό δικών σου προϊόντων.
Αν προκύψει διαφορά στην αξία των προϊόντων που αυτές οι χώρες πουλάνε η μία στην άλλη καταγράφεται σε πιστωτικό χρήμα το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για την αγορά προϊόντων και όχι να πληρωθούν με πραγματικό χρήμα. Άρα, αν η Ελλάδα π.χ. πουλάει περισσότερο καπνό και αγοράζει μικρότερης αξίας αγαθά από τη Γερμανία, τότε η Ελλάδα αποκτά μεγάλο πλεόνασμα το οποίο όμως είναι σε λογιστικό χρήμα και δεν μπορεί να το κάνει χρυσό ή πραγματικό χρήμα (όπως και έγινε μέχρι τις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου).
Ευχαριστώ!
πολυ καλο, αναλυτικο και αρτιο αρθρο περι την εποχη του 1934, την πτωση των αρχηγων των παλαι ποτε κραταιων ελληνικων κομματων, τον τροπο αγορας προιοντων απο αλλες χωρες μεσω κληρινγκ (clearing), (εναν οικονομικο ορο που τωρα τον εμαθα και ηταν παρα πολυ ενδιαφερον για εμενα).
αλλα και τα γεγονοτα και τους λογους που οδηγησαν στην πορεια του μεταξα προς την δικτατορια, αλλα και στην επαναφορα του στεμματος.
διοτι αυτα τα δυο πανε χερι-χερι
τελος παντων, το καλο ειναι οτι τουλαχιστον ολοι οι Ελληνες προγονοι μας αντισταθηκαν ηρωικα στον εχθρο και πολεμησαν γενναια εναντιον του αξονα.
ολοι τα παραδεχτηκαν αυτο, ακομα και οι εχθροι μας.
ζητω η Ελλαδα!
ζητω το ΟΧΙ!
ζητω η ελευθερια.