Join the new world

Πριν την Κρίση, ένα ήταν το τεστ για να φανεί αν ήσουν:


(Α) σύγχρονος, κατατοπισμένος, ορθολογικός ή (Β) παρωχημένος, εκτός τόπου και χρόνου, ακατάλληλος για να συμμετάσχεις στις παρέες που θα πήγαιναν την χώρα και τον κόσμο μπροστά.


Το τεστ αποτελείτο από μια ερώτηση: "Ποιος ξέρει καλύτερα; Οι αγορές ή το κράτος και οι λειτουργοί του;" Αν τολμούσες να μην απαντήσεις "οι αγορές βέβαια" σε έτρωγε το αλληγορικό μαύρο σκοτάδι.


Σήμερα, μετά το ξέσπασμα της διεθνούς Κρίσης, το ερώτημα παραμένει το ίδιο. Όχι όμως και η απάντηση που πρέπει να δώσεις για να θεωρηθείς αξιόπιστος, φερέγγυος, άνθρωπος στον οποίο μπορεί να βασιστεί η εξουσία. Τώρα πια η απαιτούμενη απάντηση είναι: "Οι αγορές δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Γνωρίζουν καλύτερα οι πολιτικοί μας ηγέτες."


Ακολουθούν δύο παραδείγματα, το ένα από την Αγγλοσαξονία, το άλλο ντόπιο: Πριν την Κρίση (του 200😎, στις ΗΠΑ και στην Βρετανία επικρατούσε το ιδεολόγημα ότι οι αγορές χρήματος γνωρίζουν να σταθμίζουν το ρίσκο μιας οποιασδήποτε επένδυσης καλύτερα από οποιονδήποτε κρατικό λειτουργό, πολιτικό, υπουργό οικονομικών. Όποιος διαφωνούσε θεωρείτο τουλάχιστον περίεργος. Στην βάση αυτής της βαθιάς πίστης, όλες οι κυβερνήσεις (από τον Reagan μέχρι και τον νεότερο Bush στις ΗΠΑ και από την Θάτσερ μέχρι τον Μπράουν στο Λονδίνο) απελευθέρωσαν τις αγορές χρήματος (την Wall Street και το City) από κάθε περιορισμό, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.


Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και στην Ελλάδα μας πριν το 2009. Θυμάστε ποια ήταν η απάντηση των "καθεστωτικών" (και των δύο μεγάλων κομμάτων) όταν κάποιος τόλμαγε να πει ότι το χρέος του ελληνικού δημοσίου είχε ξεπεράσει το σημείο μη επιστροφής, και πως σύντομα θα είχαμε σοβαρό πρόβλημα; "Μην ανησυχείτε", μας έλεγαν. "Δεν βλέπετε που τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα των γερμανικών; Αυτό σημαίνει ότι οι αγορές θεωρούν πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Κι οι αγορές ξέρουν!"


Όμως μετά την Κρίση, το τροπάρι άλλαξε, χωρίς όμως να αλλάξει η σιγουριά των καθεστωτικών. Άλλαξε μόνο η επίσημη απάντηση στο ερώτημα "αγορές ή πολιτικοί;" Ας εξηγηθώ: Σήμερα, η πλειοψηφία του Κογκρέσου στις ΗΠΑ, καθώς και η νέα Βρετανική κυβέρνηση, θεωρούν ως υπ' αριθμό 1 πρόβλημα το χρέος των χωρών αυτών και σχεδιάζουν πολιτικές μείωσης του χρέους (οι οποίες, όπως το 1932 και το 1937, με μαθηματική ακρίβεια θα επιδεινώσουν την ήδη μαινόμενη Κρίση). Το ενδιαφέρον είναι ότι οι αγορές διαφωνούν. Τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων του Αμερικανικού και Βρετανικού δημοσίου έχουν πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας τους, κάτω από το 2%. Με απλά λόγια, οι αγορές δανείζουν στα κράτη αυτά για 10 ολόκληρα χρόνια με το απίστευτα χαμηλό επιτόκιο του 2% (και λιγότερο κάποιες μέρες). Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι οι αγορές δεν συμφωνούν με τις πολιτικές ηγεσίες ότι το χρέος είναι πρόβλημα. Έχουν εμπιστοσύνη στην δυνατότητα των κρατών αυτών να αποπληρώσουν τα μακροπρόθεσμα χρέη τους. Αντίθετα, φοβούνται την ύφεση που θα φέρουν οι άγαρμπες προσπάθειες μείωσης του χρέους. Όποιος όμως πει κάτι τέτοιο στο Κογκρέσο ή στην Βουλή των Κοινοτήτων, ανακηρύσσεται ακατάλληλος και εκκεντρικός και αμέσως εξοστρακίζεται από τους κύκλους της εξουσίας (π.χ. οι Νομπελίστες Stiglitz και Krugman).


Το ίδιο και στην πατρίδα μας. Οι ίδιοι οι κύριοι (και οι λιγοστές κυρίες) που εξοστράκιζαν πριν μερικά χρόνια όποιον/αν τόλμαγε να αμφισβητήσει την παντογνωσία των αγορών, σήμερα εξοστρακίζουν με την ίδια βδελυγμία όποιον θεωρήσει ότι οι αγορές μπορεί να έχουν κάτι σημαντικό να μας πουν. Για του λόγου το αληθές, ας πάρουμε τα εύσημα που δίνουν στον εαυτό τους οι συμβαλλόμενοι στο Μνημόνιο: ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ και εγχώριοι ηγέτες. Η επίσημη εκδοχή είναι ότι το πρόγραμμα σταθεροποίησης του χρέους του ελληνικού δημοσίου πάει καλά κι ότι, όπως προβλέπει το Μνημόνιο, σε λίγο (ένα χρόνο περίπου), το ελληνικό κράτος θα επιστρέψει στις αγορές. Έλα όμως που οι αγορές διαφωνούν; Αν οι αγορές θεωρούσαν ότι το Μνημόνιο προχωρά και ότι το Πρόγραμμα θα "βγει", τα spreads θα μειώνονταν από τα δυσθεώρητα ύψη στα οποία είχαν φτάσει πριν την δημοσίευση του Μνημονίου τον περασμένο Μάιο. Ε, δεν έχουν μειωθεί. Καθόλου. Γιατί;


Όποιος τολμά να θέσει αυτό το ερώτημα, που προκύπτει άμεσα από το "μήνυμα των αγορών", αμέσως καταχωρείται στον κατάλογο των εκκεντρικών, αφερέγγυων και δύστροπων. Του/της λένε ότι οι αγορές δεν ξέρουν τι λένε, με την ίδια σιγουριά που πριν δύο χρόνια έλεγαν ότι οι αγορές "προεξοφλούν αποτελεσματικά όλη την υπάρχουσα γνώση". Τον/την αποκηρύσουν ακριβώς όπως αποκήρυτταν εκείνους που πριν μερικά χρόνια αμφισβητούσαν το μήνυμα των αγορών. Εν τέλει, εκείνοι που ως πρότινος θεωρούσαν αυταπόδεικτο ότι οι "αγορές γνωρίζουν" απαιτούν από εμάς να αποδεχθούμε πως το αυταπόδεικτο είναι εκείνο που μας λένε.


Το συμπέρασμα είναι ένα: Εδώ και δεκαετίες η οικονομική πολιτική διέπεται από έναν σκοταδισμό, έναν νέο Μεσαίωνα, έναν σύγχρονο Σοβιετικό καθεστωτισμό. Ένα μεταμοντέρνο "Πίστευε και Μη Ερεύνα!". Το μόνο που άλλαξε η Κρίση είναι ότι άλλαξε η Γραμμή. Όπως στην Σοβιετική Ένωση στην δεκαετία του 50, κάποια στιγμή, η ηγεσία απαίτησε από τον λαό να πάψει να θεωρεί την Κίνα σύντροφη σοσιαλιστική χώρα και να την κατατάξει στον κύκλο των ιμπεριαλιστών, έτσι και τώρα οι δικοί μας ηγέτες απαιτούν από εμάς να μην ακούμε τις αγορές - χωρίς συζήτηση, λογική, επιχειρήματα. Απλά και καθεστωτικά.


Προ του 2008-2010 η επίσημη θρησκεία ήταν εκείνη των χρηματαγορών. Σήμερα έχουμε τας γραφάς του Μνημονίου. Αυτό καταδεικνύει πως οι πολιτικές μας ελίτ (όπως και οι Σοβιετικές) δεν είχαν ποτέ ιδεολογία. Τις αγορές τις επικαλούνταν όταν τους συνέφερε. Όταν τα μηνύματα των αγορών χάιδευαν τα αυτιά τους. Τώρα που δεν τα χαϊδεύουν απαιτούν από εμάς (τους ίδιους που τόσα χρόνια αμφισβητούσαμε τις αγορές και τα μηνύματά τους) να μην τις ακούμε. Να τις αγνοούμε. Να βάζουμε κερί στα αυτιά μας και να κοιτάμε από την άλλη.


Τελικά, όπως αποδεικνύει η σημερινή Κρίση, οι ηγέτες μας δεν πίστεψαν ποτέ ούτε στις αγορές ούτε στην δημοκρατική διαδικασία. Πίστεψαν μόνο, και με πάθος, στο θεόπεμπτο δικαίωμα τους να μας υπαγορεύουν εκείνο που αυτοί θεωρούν ότι είναι προς το συμφέρον μας. Όποιος τολμά να θέτει εύλογα ερωτήματα κρίνεται επικίνδυνος. Όποιος τολμά να αμφισβητήσει την σοφία την συνταγής τους εξοστρακίζεται. Η υπακοή είναι μονόδρομος για όποιον θέλει να τον πάρουν στα σοβαρά στους διαδρόμους της εξουσίας.


Όπως και τότε, επί Μεσαίωνα, ή πιο πρόσφατα στην Σοβιετία (της οποίας οι ιθύνοντες θα έβλεπαν με θαυμασμό την δική μας ηγεσία, και την ικανότητά της να χειρίζεται επιδέξια τον σκοταδισμό), ο μόνος τρόπος να ζούμε ελεύθερα είναι να ζούμε ως αντιρρησίες που δεν φοβούνται να θέτουν απαγορευμένα ερωτήματα παίρνοντας ιδέες από όπου κι αν έρχονται. Ακόμα και από τις προβληματικές αγορές.