استیضاح

Day 819, 11:35 • Published in Iran Iran • by hide.mahdi
چند وقته که بعضی از دوستان مجلسی ما سعی در استیضاح رئیس جمهور و بعضی از وزرا رو دارن
با چیزهایی که من دیدم ، متوجه شدم این دوستان چیزی در مورد استیضاح و استیضاح کردن نمیدونن
تا این شد که تصمیم گرفتم برای اینکه هممون یه چیزی یاد بگیریم ، با چرخیدن تو اینترنت ، تونستم معنی استیضاح رو پیدا کنم
و اما داستان ما از اینجا شروع شد که :

استیضاح یا گزارش‌خواهی[۱] یكی از ساز وكارهای سیاسی مورد استفاده در سیاست داخلی كشورها و به طور مشخص عرصه مناسبات دو قوه مقننه و مجریه است.





معنای استیضاح

استیضاح از نظر لغوی به معنای درخواست توضیح است اما در اصطلاح سیاسی به معنای پرسش رسمی نمایندگان مجلس از رئیس جمهور، هیأت وزیران و یا یک وزیر است كه پس از ارائه توضیحات آنها باید برای ادامه كارشان مجلس مجددا رأی اعتماد بگیرد. البته طرح استیضاح به خودی خود به مفهوم عزل مقام مورد استیضاح نمی‌باشد بلكه اولین گام در این مسیر تلقی می‌شود و چنانچه در رأی گیری پس از توضیحات وی، به او رأی عدم اعتماد داده شود آن مقام بركنار می‌شود.




گذشته و امروز

سابقه تاریخی انجام استیضاح اگرچه به قرون وسطی باز می‌گردد اما نمونه‌های عینی مشخص آن را می‌توان در عملكرد اوایل قرن نوزدهم نظام سیاسی انگلیس مشاهده كرد. در نظام های سیاسی جهان برای جلوگیری از تمركز قدرت و نیز رعایت جنبه‌های تخصصی اداره امور جامعه، قدرت حكومت به سه شاخه تقنینی، اجرایی و قضایی تقسیم شده است.

البته این سه قوه هم در نظام های سیاسی پارلمانی و هم در نظام های سیاسی ریاستی با یكدیگر در ارتباط بوده و قوانین اساسی كشورها چگونگی روابط آنها با هم و نیز سازوكارهای كنترل آنها به وسیله یكدیگر را در نظر گرفته اند كه در عین تفکیک قوا نوعی همكاری یا ارتباط بین قوای سه گانه نیز از طریق تمهیدات حقوقی و سیاسی ایجاد شده تا در عین تمایز قوا كلیت حاكمیت ملی كشور بروز كند. در نظام سیاسی پارلمانی كه ارتباط بیشتری بین دو قوه مقننه و مجریه وجود دارد مجلس و پارلمان كه نمایندگان آن از سوی مردم انتخاب می‌شوند حق دارند كلیه اقدامات و عملكردهای قوه مجریه را زیر نظر بگیرند و از راه طرح سئوال، استیضاح و ایجاد كمیسیون های تحقیق یا نهادهای نظارتی چون دیوان محاسبات این قوه را كنترل كنند.

همچنین قوه مقننه حق دارد با صدور رأی عدم اعتماد هیأت وزیران یا یك وزیر را بركنار كند. البته به منظور ایجاد توازن بین دو قوه در نظام پارلمانی، قوه مجریه نیز از طرق مختلف همچون تنظیم و پیشنهاد لوایح قانونی و یا حتی انحلال پارلمان، مجلس را كنترل می كند. در نظام سیاسی ریاستی همچون نظام سیاسی امریكا نیز قانون اساسی ترتیباتی برای استیضاح مقامات ارشد قوه مجریه از جمله رئیس جمهور و معاونش توسط كنگره در نظر گرفته است كه در نهایت نیز می‌تواند به بركناری آنها از قدرت منجر شود.