Uyku Getirici Bir Makale

Day 4,294, 16:08 • Published in Turkey Turkey • by Tjorbergh

Makedon savaşında üstünlüğümüz devam ederken, hazır uykusuz da kalmışken eski günlerdeki gibi bir yazı yazayım dedim. Yine yatarayak elimde telefon, maddi hata çok olursa afbuyrun...

Lakin neye nereden başlamak gerwk bilemedim. Hazır bir ayağımız Urumeli diyarındayken, bu Rumeli tabirini biraz irdeleyelim.

Malum, Rum bizde çoktur. Yunan Rum'dur, dili Rumca... Anadolu'nun karşısı Rumeli, Adriyatik'e bakan kıyısı Batı Rumeli. Bir de Mevlana Celaleddin Rumi var... Ha Anadolu Selçuklu devletinin adı pek çok kaynakta da Rum Selçuklu Devleti olarak geçer. Peki bu Rumluk nereden geldi?

Rum esasen Roma kelimesinden geliyor. Araplar Roma İmparatorluğuna Rum derlerdi. Hala Roma şehrine Rum derler. Kaldı ki Rumeli de Arapça+Türkçe Roma eli, Roma diyarı anlamına gelir. Mevlana Rumi, Roma'da yaşayan Mevlana... Bir dakika! Konya ne zaman Roma oldu?

Iconium... Konya ismi daha Karamanlılara kadar Iconium olarak anılırdı. Anadolu ise Rumeli. Balkanlar (veya Trakya) da o zaman Rumeli. Hatta Garbi Urumeli ve Şarki Urumeli Trakya ve Anadolu'ydu. Ta ki Edirne başkent olana kadar.

Edirne başkent olduktan sonra Trakya Rumeli olarak kalsa da Anadolu'ya muhtelif isimler verilmeye başlandı. Kaldı ki bunlar arasında Anadolu yoktu. Kanuni devrinden itibaren Anadolu'ya Avrupalılar Türkiye ismini layık gördüler. Biz genellikle Diyar–ı Etrak (Türk diyarı) demeyi tercih ettik. Lale Devrinden sonra Anadolu daha yaygınlaştı. Aslında buraya Yunanlılar Anadolu derlerdi, malum hikaye uzatmayalım.

Peki Anadolu Hisarı'na neden Anadolu Hisarı adı taa o zamanlardan verildi?

Sadece Anadolu Hisarı değil, Anadolu Feneri ve Anadolu Kavağı da bu isimle anılırdı. Çünkü Hisar Bizans yapısı, Fener ve Kavak Rum köyleriydi. Yunanlar biz buraya Rum derken buraya Anadolu derlerdi de ondan bu isimler aynen kaldı. Sadece biz Anadolu kelimesine geç aşina olduk.

Bunun gibi geç aşina olduğumuz birkaç yer ismi daha var. Örneğin, Nevşehir bugün kırulacak olsa ismi Kapadokya olurdu. Biz Nevşehir dedik. Kapadokya kelimesini turizm ile birlikte kazandık. Nevşehir Farsça Yeni şehir anlamına gelir, o kadar da uydurma bir isim. Allahtan daha yeni şehir, en yeni şehir, son yeni şehir, en son yeni şehir gibi abartmamışız.

Peki bize diyorsun da New York nesi?

New York, Yeni York anlamında. York İngiltere'de bir şehir. Zaten New York'un eski adı da New Amsterdam. Önce Hollandalılar kurmuş bu şehri de ondan... Başka New'ler de var Amerika'da, hep geldikleri yerin ismini vermişler. Bazılarına New de koymamışlar. Olduğu gibi Manchester var mesela. Bir de üstlerine vazife olmayan isimler... Rhode Island mesela, size ne Rodos'tan? Athens... Yunanlılar Amerika'ya mı çıktı sanki? Daha şaşırtıcısı,ezelden düşman olsukları Rus isimleri, St. Petersburg var, Odessa var... Bizdeki New merakı onlarda da var ve onların da başına biraz iş açmış. Mesela doğuda ve batıda, biri taa Atlantik'te diğeri Pasifik'te iki tane New Port var. Neyse ki Eyalet isimleri başka.

Neyse bu bahsi fazla uzattık. Bizde de bazı kadim isimler vardır. Kökenleri falan başka başka devirlere açılır. Çoruh mesela, bugün bir nehir ismiyken Artvin'in eski adı. Ağrı, Karaköse, daha öncesi de Kara Kilise. Ağrı Dağı'na Ermeniler Ararat diye sahip çıkıp bir de karşısına Ararat şehrini kurunca herhalde bizimkiler de Karaköse'nin ismini Ağrı yaparak dağı sahipleneceğimizi düşündüler. Yom dağ bizim tabi de biraz yöntem saçma sanki... Tunceli–Dersim tartışmasına girme gereği bile görmüyorum.

Attia–Antalya, Milet–Milas, Caesarea, Nicaea, Trebizond gibi konulara girmeye gerek yok, dil dönecek hale getirmişiz de, Alaiye'den ne istemişiz? Ne güzel isim...

Neyse, nereden başladık, nereye geldik. Yine sonuçsuz, uçsuz bucaksız ve fakat amacına ulaşmış, uyku getirmiş bir meşgale.

İyi okumalar...