ο ρήγας ο τρανός, λεβέντης &ντερβίσης, καμάρι της Ανατολής & βδέλυγμα της Δύσης

Day 4,459, 12:41 • Published in Greece Greece • by vanzel papado

«Πόσο περίεργοι είναι οι άνθρωποι. Από τη μια δεν θέλουν να πουν καλή κουβέντα για τους συγχρόνους τους, για ανθρώπους με τους οποίους ζουν, και από την άλλη θεωρούν σπουδαίο να τους επευφημούν οι μεταγενέστεροι, τους οποίους ούτε είδαν ούτε θα δουν. Είναι σαν να λυπάσαι που οι προγενέστεροι δεν σε επαινούσαν» Μάρκος Αυρήλιος, Τα εις εαυτόν, ΣΤ 18.





“…Ἡ μοίρα τῆς Ἑλλάδας ἀνάμεσα στά ἄλλα ἔθνη ἦταν ὅ,τι καί ἡ μοίρα τοῦ ποιητῆ ἀνάμεσα στούς ἄλλους ἀνθρώπους…”

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Ζήσαμε γύρω ἀπό τό Αἰγαῖο ἐπί χιλιετίες. Δαμάσαμε τή θάλασσα πρῶτοι στήν ἀνθρώπινη ἱστορία. Δημιουργήσαμε ὅ,τι ἀξίζει στή ζωή τοῦ εἴδους μας, τοῦ προσθέσαμε τό τελευταῖο sapiens. Θεμελιώσαμε πολιτεῖες εἰρηνικές καί πολεμικές, κατασκευάσαμε ὅσα δέν χωράει ὁ νοῦς οὔτε σήμερα… Τσακίσαμε τήν ἀσιατική ἀπειλή ξανά καί ξανά, φωτίσαμε μέ Ἑλλάδα ἀπρόσιτα ἐρέβη. Πήραμε τόν βάρβαρο καί μέ τή μακεδονική σάρισσα τόν πήγαμε στήν κατάσταση τοῦ πολίτη. Στή ρωμαϊκή παρακμή μπολιάσαμε μέ τό πνεῦμα μας τό χριστιανικό μήνυμα, ἁλώσαμε τήν Αὐτοκρατορία ἀπό μέσα, ὁρίσαμε τό Ὑψηλό μέ τέχνη ἰλιγγιώδη. Φωτίσαμε Σλάβους, Βούλγαρους, Ἄραβες, καθέναν πού ἐρχόταν νά ἱκετέψει ἤ νά ληστέψει γνώση καί πνεῦμα. Ἀντέξαμε καί τή φράγκικη λεηλασία καί κατάκτηση, ξαναγεννηθήκαμε.



Μετά ἦρθε τό Κτῆνος. Ἔσφαξε, ἔγδαρε, ἔκαψε, ἀνασκολόπησε… Ἔκανε ἀρμαθιές μέ αὐτιά, τοίχους μέ ἀνδρικά κεφάλια, κομπολόγια μέ γυναικεῖες ρῶγες, ἔστησε παντοῦ τά σύμβολα τοῦ 400χρονου ζόφου πού τόν λένε κάποιοι συγκατοίκηση. Κι ὅμως, βγήκαμε ἀπό τόν ὀθωμανικό τάφο, τοῦ κόψαμε τό εὐρωπαϊκό ποδάρι κι ἄν κάτι πήγαινε λιγάκι ἀλλιῶς πρίν 100 χρόνια, θά ξεβρωμίζαμε τήν ὑφήλιο ἀπό τή σιχαμερή του ὕπαρξη.



Κάπου ἐκεῖ, μέ τήν Καταστροφή, χάθηκε σχεδόν ἡ πνοή μέσα μας. Ἔσβησαν σιγά σιγά τά καντήλια στή Ρωσία, στήν Αἴγυπτο, στήν Πόλη… Τελευταία ἀναλαμπή στήν Πίνδο κι ἡ ἐλπίδα στ΄ ἄλλα τά βουνά… Σκοτωθήκαμε ὅμως μεταξύ μας, μισηθήκαμε μεταξύ μας, ληστευτήκαμε μεταξύ μας. Πάντα ἀπό τήν ἐδῶ μεριά τοῦ Αἰγαίου – μόνο μέ κεῖνο τό “μακρυνό” νησί νά μᾶς θυμίζει τήν ἀρχαία αἴγλη. Οὔτε ἐκεῖ πολεμήσαμε, οὔτε ἀλλοῦ πουθενά θέλουμε μήτε μάχη μήτε μνήμη. Πᾶνε καί οἱ καλλιτεχνικές παρηγοριές τῶν νέων μας δημιουργῶν, αὐτοί φύγανε, κανείς δέν τούς θυμᾶται. Μέσα στἠν παραισθησιογόνα παρακμή πληθαίνουν οἱ Πλήθωνες, οἱ γενιτσαραγάδες καί οἱ ψευδοπροφῆτες. Τό Κτῆνος πού μυρίζει τή σαπίλα μας, τώρα ἀπειλεῖ νά δρασκελίσει καί κατά δῶ μεριά. Ὥς τώρα μόνο ἀλυχτοῦσε καί μᾶς κατάφερνε καμμιά γρατζουνιά, ὅμως νιώθει πιά πώς τό λουρί του κόπηκε. Εἴμαστε μέ τήν πλάτη στόν τοῖχο, αὐταπάτες τέλος, περιθώρια τέλος, ἐφεδρεῖες τέλος. Ἤ θά νιώσουμε τούς προγόνους στίς φλέβες μας καί θά τούς τιμήσουμε ἐμπράκτως ἤ θά ἐξαφανιστοῦμε μέσα στή χαύνωση καί στήν καταισχύνη.






«Ο αληθινά ευτυχισμένος είναι ο ελεύθερος. Μιλώ για εκείνον που μήτε ελπίζει μήτε φοβάται τίποτα.»

Δημώναξ (Δημώνακτος Βίος, Λουκιανός Ζ΄, 20).

Ο Κύπριος φιλόσοφος Δημώναξ δεν είναι γνωστός. Τουλάχιστον όχι όσο ο συντοπίτης του, Ζήνων ο Κιτιεύς, ο ιδρυτής του Στωικισμού. Οι λόγοι είναι πολλοί. Κατ’ αρχάς ο Δημώναξ δεν ίδρυσε κάποιο φιλοσοφικό κίνημα, όπως ο Ζήνων, αλλά ακολούθησε την ήδη υπάρχουσα φιλοσοφία του Κυνισμού. Δεύτερον, η εποχή του (έζησε τον 1ο-2ο αιώνα μ.Χ.) δεν έχει να προσφέρει κάτι καινούργιο φιλοσοφικά.

Δεν υπάρχει η έκρηξη της φιλοσοφικής σκέψης των Προσωκρατικών και ο θάνατος του Σωκράτη έχει κάνει εμφανείς τις συνέπειές του με την ίδρυση των μεγάλων φιλοσοφικών σχολών (Κυνισμός, Επικουρισμός, Σκεπτικισμός, Στωικισμός). Στον Δημώνακτα δεν παραπέμπουν όπως στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ούτε υπομνηματίζουν. Δε θα γνωρίζαμε ούτε την παρουσία του, αν δεν υπήρχε ο Λουκιανός να γράψει τον βίο του. Ίσως να μην στοχαζόμασταν για την ελευθερία του, αν ο Νίκος Καζαντζάκης δεν επέλεγε να βάλει στον τάφο του το επίγραμμα:

«Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

Έτσι ξεκινάει η σχέση τους. Ο Καζαντζάκης είναι δεινός αναγνώστης, λάτρης των αρχαίων και της φιλοσοφίας. Διαβάζει το έργο του Λουκιανού που έχει μεταφράσει ο Κονδυλάκης. Η ιδέα της ελευθερίας του Δημώνακτος φαίνεται να είναι ελκυστική για τον Κρητικό λογοτέχνη. Το 1922 ξεκινάει να γράφει την «Ασκητική», όπου διαβάζουμε:

«Τίποτα δεν υπάρχει! Μήτε ζωή, μήτε θάνατος. Κοιτάζω την ύλη και το νου σα δυο ανύπαρχτα ερωτικά φαντάσματα να κυνηγιούνται, να σμίγουν, να γεννούν και ν΄ αφανίζουνται, και λέω: «Αυτό θέλω!»


Ο Δημώναξ, ο Κύπριος Κυνικός φιλόσοφος του 2ου μ.Χ. αιώνα ξεχάστηκε. Μαζί και η Κυνική φιλοσοφία, μία αξιοθαύμαστη στάση ζωής, ελεύθερη από τεχνητές συμβάσεις και φαινομενικές ανάγκες. Το επίγραμμα του Καζαντζάκη, αυτό που ο ίδιος επέλεξε να μας τον θυμίζει, είναι αυτό που και ο Δημώναξ θα ήθελε να κρατήσουμε από τη ζωή του. Μικρή σημασία έχει το ότι ο Καζαντζάκης δεν αναφέρει τον Κύπριο φιλόσοφο. Άλλωστε ούτε ο Δημώναξ θα επιθυμούσε κάτι τέτοιο. Ίσως ο Καζαντζάκης σεβόμενος την κυνική ζωή του Δημώνακτος, να τον απάλλαξε από μεταθανάτια φήμη. Ακόμα και οι Αστρονόμοι ονόμασαν έναν κρατήρα στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης «Δημώναξ», προς τιμήν του.



Είναι ευτυχία η ελευθερία; Όσο είμαστε υπόδουλοι των «αναγκών» μας δε θα το μάθουμε ποτέ.