Μαθήματα Οικονομικής Ιστορίας της Ελλάδας. Η χρεοκοπία του Χαρίλαου Τρικούπη.

Day 3,987, 05:14 • Published in Greece Greece • by GeorgeIV

Καλημέρα στην κοινότητα της eGreece και καλό σαββατοκύριακο.

Αφήνοντας πίσω τον Όθωνα, μετά από μερικά χρόνια έρχεται στον θρόνο της χώρας ο Γεώργιος Ά. Ως είθισται μέχρι τώρα, η έλευση ενός νέου βασιλιά πριμοδοτήθηκε, όχι με δάνεια αυτή την φορά, αλλά με τα Ιόνια Νησιά, το 1864. Στην συνέχεια η Θεσσαλία θα ενταχθεί στον εθνικό κορμό το 1881, μετά από μια σειρά συμφωνιών για το πως θα έπρεπε να μοιραστούν μέρη από τα ιμάτια του μεγάλου ασθενούς.

Ωστόσο ας επικεντρωθούμε στα δάνεια.

Η Ελλάδα την εποχή της υπογραφής της συνθήκης του Βερολίνου (187😎 είναι σε διαρκή αναβρασμό. Γνωρίζει ότι ένας βαλκανικός πόλεμος είναι κοντά και προσπαθεί να προετοιμαστεί για τον επικείμενο πόλεμο. Γίνονται αγορές πλοίων, όπλων, ενώ γίνεται επιτακτική η δημιουργία ενός σύγχρονου σιδηροδρομικού δικτύου. Ο πρόσφατος Γαλλοπρωσικός πόλεμος μία δεκαετία πριν έχει αναδείξει την σημασία της άμεσης στρατολόγησης κληρωτών και την αποστολή τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα στο υποψήφιο μέτωπο. Βέβαια, η δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου ευνοεί τόσο την διακίνηση εμπορικών αγαθών,όσο και βοηθά στην βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ελέγχου της κυβέρνησης στην επαρχία. Δεν θα αναλυθούν εδώ τα στοιχεία του σιδηροδρομικού δικτύου, αλλά αξίζει να αναφέρουμε ότι τα έργα έγιναν τμηματικά, δημιουργήθηκαν εταιρίες οι οποίες προσπάθησαν να αντλήσουν και άλλα κεφάλαια μέσω μετοχοποίησης των εταιριών, το δίκτυο είχε μήκος 1 μέτρο αντί για 1,20 που ίσχυε παντού λόγω έλλειψης κεφαλαίων (τυπική Ελλάδα). Το κόστος ήταν σημαντικό και τράβηξε αρκετά κεφάλαια (όποιος το επιθυμεί μπορεί να διαβάσει το βιβλίο του Λευτέρη Παπαγιαννάκη για το Σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας τον 19ο αιώνα, εκδόσεις ΜΙΕΤ), αλλά ήταν αναγκαίο για τους λόγους που αναφέραμε.

Όπως αντιλαμβάνεστε, έργα έγιναν σε μια σειρά από λιμάνια (Πάτρα,Πειραιάς,Κατάκολο κ.α.), επεκτάθηκε το οδικό δίκτυο, έγινε προσπάθεια για να αποξηρανθεί η λίμνη Κωπαϊδα (έτος 1892 από αγγλική εταιρία έγινε αυτό) και γενικά έγιναν πράγματα με θετικό πρόσημο για τη ανάπτυξη της Ελλάδας. Ωστόσο, για να γίνουν όλα αυτά τα θετικά ομολογουμένως πράγματα (ίσως με την εξαίρεση των εξοπλισμών, αλλά μεσοσταθμικά εν τέλει έγινε πόλεμος και χρησιμοποιήθηκαν μερικές δεκαετίες αργότερα), η χώρα έπρεπε να δανειστεί. Όμως για να βγει στις αγορές και να διαπραγματευτεί δάνεια έπρεπε πρώτα από όλα να κλείσει τους παλιούς λογαριασμούς με τους πιστωτές της, τους οποίους δεν είχε αποπληρώσει μέχρι πρότινος.

Ο δανεισμός είχε ξεκινήσει ανεπίσημα χρόνια πριν από τον Τρικούπη. Ελληνικές κυβερνήσεις είχαν οδηγήσει την Εθνική Τράπεζα σε σύναψη έκτακτων δανείων ,γεγονός το οποίο αντισταθμίστηκε με την εφαρμογή αναγκαστικής κυκλοφορίας της δραχμής σε έτη όπως το 1868 (στην πραγματικότητα μέχρι την δεκαετία του 1910 η χώρα ανοιγόκλεινε τον διακόπτη για πολλούς λόγους). Τα δάνεια αυτά χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για ζητήματα που αφορούσαν τις ένοπλες δυνάμεις αλλά και εν μέρει από διάφορα γεγονότα και συγκυρίες.

Φτάνουμε την εποχή που πήραμε το μεγαλύτερο μέρος των δανείων. Είναι η εποχή που ο Χαρίλαος Τρικούπης προσπαθεί να εντάξει την Ελλάδα στον χρυσό κανόνα το 1885 με σχετικά μικρή επιτυχία. Ωστόσο αν και μικρή, αυτή η επιτυχία έδωσε στην χώρα το απαραίτητο πάτημα για να μπορέσει να αντλήσει κεφάλαια από τις διεθνείς χρηματαγορές του Λονδίνου και του Βερολίνου. Συνοπτικά, τα δάνεια του εξωτερικού που συνάφθηκαν κατά την περίοδο 1879-1893 ήταν εννέα. Το ονομαστικό ποσό των δανείων έφθασε συνολικά τα 640.000.000 χρυσά φράγκα. Κατά τον Άγγλο εμπειρογνώμονα Εδουάρδο Λώ, το 1892 βρίσκονταν στα χέρια Ελλήνων της ημεδαπής, ελληνικά χρεώγραφα του εξωτερικού αξίας περίπου 60-80.000.000 χρυσών φράγκων. Επιπλέον θα έπρεπε να προστεθούν τα χρεώγραφα που κατείχαν οι Έλληνες του εξωτερικού. Κατά τον Α. Ανδρεάδη (οικονομολόγος που έχει γράψει μια πραγματεία γύρω από τα εθνικά δάνεια κοντά στην αλλαγή του αιώνα), η συνολική αξία των χρεωγράφων που βρίσκονταν σε χέρια Ελλήνων ήταν ίση με 15% του συνολικού ποσού των δανείων ενώ κατ’ άλλους το ποσοστό αυτό έφθανε στην πραγματικότητα ως 30%.

640.000.000 Χρυσά Φράγκα λοιπόν, με μέσο επιτόκιο γύρω στο 6-8%.
Αντιλαμβάνεστε βέβαια που θα οδηγούσε αυτό στο τέλος. Το 1892 ο Τρικούπης προχωράει σε αναστολή πληρωμών και επαναδιαπραγμάτευση πληρωμών μέχρι το 1897 και τον ατυχή πόλεμο, όπου πλέον η χώρα θα οδηγηθεί στην επιβολή του ΔΟΕ.

Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι, η χώρα μας δεν ήταν η μόνη που ανήκε στην περιφέρεια και οδηγήθηκε στην χρεοκοπία. Η Αίγυπτος και η Τυνησία, χώρες οι οποίες ανήκαν στην ομάδα των περιφερειακών δυνάμεων χρεοκόπησαν την δεκαετία του 1880, ωστόσο και οι δύο αυτές χώρες έγιναν αποικίες. Κυριολεκτικά. Πιστέψτε με, αν η Ελλάδα δεν ήταν η «Ελλάδα» για τους δυτικούς κατά πάσα πιθανότητα τώρα θα μιλούσαμε Αγγλικά ή Γαλλικά. Και μάλιστα για την περίπτωση της Αιγύπτου είχαμε ένα κράτος το οποίο προσπάθησε πραγματικά να δημιουργήσει μια σύγχρονη βιομηχανική χώρα. Η Αργεντινή χρεοκοπεί επίσης την ίδια περίοδο, μια χώρα η οποία ήταν την εποχή εκείνη μια από τις ανερχόμενες οικονομικά δυνάμεις του κόσμου (τουλάχιστον μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και σίγουρα πριν τον Περονισμό).

Στο επόμενο άρθρο (το οποίο θα βγει άμεσα) θα μιλήσουμε για τον ΔΟΕ και την επιβολή του τόσο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και στην Ελλάδα (περίπου την ίδια εποχή). Μετά έχουμε τον Βενιζέλο (όπου θα πούμε λίγα λόγια για την δομή της οικονομίας τον μεσοπόλεμο μέχρι τον Μεταξά) και μετά θα μιλήσουμε για τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, το σχέδιο Μάρσαλ, την οικονομία της κατοχής, τα λίμπερτυ μέχρι την έλευση του Καραμανλή στα πράγματα την δεκαετία του 60.


Με εκτίμηση,

Aquitanian News.