GÖK TANRI, KÖK TENGRİ, TENGRİCİLİK YADA TENGRİZM
![South Africa](http://www.erepublik.net/images/flags_png/S/Serbia.png)
Kursad TURK
![](http://i374.photobucket.com/albums/oo182/mavidogu/562674_422157991158594_1693852098_n_zps1920bfad.jpg)
Atalarımızın inancı, Gök Tanrı = Kök Tengri inancıdır. Eski Türkçe'de Tanrı sözcüğü Tengri biçiminde söylenirdi. Eskiden Kök olarak söylenen gök sözcüğü ise Eski Türkçe'de ulu, yüce, kutsal demekti. İşte Kök Tengri/Gök Tanrı deyiminde geçen kök/gök sözünün taşıdığı anlam ulu, yüce, kutsal'dır. Buna bağlı olarak da, Kök Tengri/Gök Tanrı deyimi Ulu Tanrı, Yüce Tanrı anlamlarına gelir. Tanrı sözcüğü, bütün Türk şive ve lehçelerinde ortak olarak vardır. Türkçe'nin temel sözcüklerindendir. En aşağı 2500 yıllık bir geçmişi olan öz Türkçe Tanrı kelimesi, Moğolca ile birlikte kimi Asya dillerine de yerleşmiştir.Söz konusu olan tek bir yaratıcı Tanrı ve bu tek Tanrı'ya yapılan saygı dolu bir sesleniştir.
Zaten Eski Türklerin kendi öz inançları, tek tanrıcılığa dayanır. Tarihin hiçbir döneminde Türklerin öz dininde birden çok Tanrı olmamıştır. Bugüne değin yapılan arkeolojik araştırmalar da bunu desteklemektedir. Eski Türklerden kalan arkeolojik buluntularda tanrı yontularına ve putlara rastlanmamıştır.
Gök Tanrı'nın özelliklerinden söz etmek gerekirse şunlar söylenebilir: Öncelikle tektir, eşi ve benzeri yoktur. Yaratıcıdır; bilinen ve bilinmeyen her şeyi O yaratmıştır.Canlılara yaşam verir. Ölüm onun iradesine bağlıdır. Varlıklara yaşam verdiği gibi, dilediğinde de onu geri alır.Göktürklerin savaştan önce zafer için Tanrı'ya dua ettiklerini belirten Çin kaynaklarına göre, Tardu Kağan 590 yılında bir savaştan önce atından inerek Tanrı'ya yakarmıştır.Göktürklerden kalan Orhun Anıtları'na göre Tanrı, evrenin ilk nedenidir, yani yaratıcısıdır.
İslâmiyet’te Esmâ-i hüsnâ denilen Allah’ın sıfatlarından bazıları,eski Türk inancında da mevcuttu.
Ahiret ve ruhun ölmezliği, her iki inançta da mevcuttu. Türkler cennet için uçmağ (uçmak), cehennem için tamu sözünü kullanmaktaydı. Göğün ve yeraltının 7 katı olduğuna inanılırdı.
İslâmiyet’te olduğu gibi Gök Tanrı inanışında da Tanrıya kurban sunuluyordu. Kurban olarak koç ve aygır geçerliydi. Türklerde insan kurban etme gibi vahşi uygulamalar bulunmadığı gibi, egemen oldukları yerlerde de bu gelenekleri kaldırmağa çalışmışlardır.
Bu inancın kalıntılarını bugün birçok Türk Halkları'nda, örneğin Altay-Türkleri ve Yakutlarda bulmak olasıdır; ama, Tengriciliği çoktan bırakmış halklarda da bu inancın birçok parçası; İslam, Hıristiyanlık, Budizm, Musevilik ya da Taoizm ile birlikte, geleneksel kültür olarak hâlâ sürmektedir. Örnek olarak, ağaca çaput bağlama, su dökerek uğurlama, tahtaya vurmak, kurşun dökmek, kırmızı kurdela, rakı içmek gibi gelenekler ve Türkiye Türkçesindeki "Utançtan yedi kat yerin dibine girdim" deyimi gösterilebilir. Yine, ölen birisin ardından yapılan mevlid törenleri (haftası, kırkı, elli ikisi ve yılı diye de bilinir) ve ölünün ardından helva yemek ve yedirmek Şamanist dönemden Tengri dinine ondan da Türklere geçmiş bir gelenektir.Ayrıca insan şekilli mezar taşları da tengri dininden kalmadır.
Göktürk yazıtlarında bulunan diğer bir cümle, Tengricilikteki mahşer günü hakkında bir fikir verir:
Üze Tengri basmasar, asra yir telinmeser, Türk budun ilingin törüngün kim artatı udaçı erti?
(Üstte gök yıkılmazsa, altta yer delinmezse (çökmezse), Türk milleti, senin ilini, senin töreni kim bozabilir?)
Böylece Göktürklerde dünyanın sonunun 'gök'ün yıkılması ve yerin çökmesi ile gerçekleşeceğine inanıldığı söylenebilir
Tengriciler, doğaya çok önem verirler. Doğada bir dengenin olduğuna, bu dengenin değiştirilmesi durumunda insanların ve diğer canlıların zarar göreceklerine inanılır.
Tengriciler, kendi dinlerinin, kitaplı dinlerden önce var olduğuna inanırlar.
Tengricilik'de erkeğin toplumdaki statüsü kadınınkinden üstün değildi.Bir erkek sadece bir eşit kadınla evlenebilirdi. Evlilikte mülk erkek ile kadınındı. Kadın savaşta erkeğinin yanında, barışta karar meclislerinde yer alırdı.
Kadınlar devlet başkanı bile olabilirlerdi; Delhi Türklerinde Raziye Sultan, Kutluk Devleti’nde Türkan Hatun gibi. Aynı dönemlerde Araplar, “Cahiliye dönemini” yaşıyorlardı.
GÜNÜMÜZDE TENGRİCİLİK
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, bu rejimden kurtulmuş olan Türk halkları tekrar kendi köklerini ve milli kişiliklerini aramaya başlamışlardır. Bu gelişme 1990'lı yıllarda ilk başta Tataristan'da, sonradan Rusya'da ve Kırgızistan'da belli olmuştur. Zamanla Tengricilik halkın arasında yaygın olan bir heves olmaktan çıkmış, devlet tarafından desteklenmeye ve enstitüleri kurulmaya başlanmıştır. Böylece 1997 yılında Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te Tengrici bir topluluk kurulmuştur ve en son verilere göre 500.000 resmî üyeye sahiptir.Tengriciliğin Kırgızistan'da bulunan başka önemli bir kuruluşu da "Tengir Ordo" (Tengri'nin Ordusu)'dur. Bu kuruluş Kırgızistan'ın parlamentosunda milletvekili olan Dastan Sarygulov tarafından kurulmuş ve yine kendisi tarafından yönetilmektedir.Ayrıca Tengricilik araştırma merkezidir. Bu kuruluş İstanbul Üniversitesi'nin Türk Dünyası Araştırma Merkezi ile bir işbirliği yapmaktadır. Tengir Ordo'nun çalışmalarına zamanla diğer Türk halklarının da ilgisi artmış ve Orta Asya'da çok kez basına yansımıştır.
Kazakistan'ın Başbakanı Nursultan Nazarbayev ve Kırgızistan'ın Başbakanı Askar Akayev yaptıkları konuşmalarında Tengriciliğin Türk halklarının ortak millî ve geleneksel inancı olduğunu vurgulamaktadırlar.
Tengriciliğin Moğolistan'daki organizasyonu "Golomt Center for Shamanist Studies" (Golomt Şamanist Çalışmalar Merkezi)'dir. Bu kurum Tengriciliği araştırmanın yanında, bu inancı batılı ülkelere de tanıtıp yayma amacıyla bir İngilizce İnternet sitesi yayınlamaktadır: tengerism.org - Tengricilik.
Türkiye'de de bazı entelektüel ve milliyetçi çevreler arasında "Göktanrı dini" dedikleri Tengriciliğe karşı ilgi artmaktadır.
![](http://i374.photobucket.com/albums/oo182/mavidogu/1010732_544132545627804_274932831_n_zps30096670.jpg)
Comments
07
Since the Turkish people have betrayed their faith, by becoming Muslims, they are not related to Tengriism.
unfortunately you are right. However, can't you see similarities in between Islam and Tengrism ? Its obvious that Islam copy+paste some patterns from Tengrism...
As a Muslim i can say our traditions about Tengrism still continue mate.
hububat kankiş..
peki iyilik tanrısı ateş tanrısı gibi kavramlar kök tengrinin tek tanrı olmadığının işareti midir?? yani asıl sormak istediğim türk-islam sentezi savunucusu kankişlerin eski kök tengri-şaman inancını islama yamama çabası gibi yada neredeyse aynıymış gibi gösterme çabası olabilir mi?? bu konudaki yazar düşünce ve fikirleri ile aydınlanmak isterim..
İslamdan önce ki Arap mitolojisi ne benziyo gibi. Detaylı bilmesemde Arap mitolojisini onlarda da El İlah ( Allah ) adında bi tek tanrı var bu bütün tanrıların en üstü. Bizde de öyle olabilir 🙁.
Bu konuda uzun uzun konuşurum ama sonra şikayet ediyorlar Tayyarcığım. Gök Tanrı dini bence İslam'a benzemiyor.
arapların eski dini ay tanrıcılığıdır. ay tanrısının (el ilah, ellah) evi kabedir. çok tanrılı dindir. kızları uzza-lat-melat önemli tanrıçalardır ve kabede otururlar. kadın ezik durumdadır. erkekler genelde çok eşlidir. her şey ay takvimine göre düzenlenir.
türklerin eski dininde her şey güneşe göre düzenlenir. kadın erkek eşittir. yalnız devlet büyükleri anlaşmalar, ülkeler arası ilişkiler gereği çok eşli olabilmektedir. halk tek eşlidir. türklere yakın bütün halklarda güneş kutsaldır.
araplarda yürek sevgiyi, aşkı temsil eder. türklerde yürek cesareti temsil eder.
herkes eski inancını, geleneğini yeni dinine yamadığı için (veya tersi) araplarla hala çok faklı yaşarız.
Gök Tanrı inancında, Orhun Kitabelerine göre, yarı tanrılar vardı. Savaş tanrısı, Doğa tanrısı (dişiydi ve bugün biz Tabiat Ana diyoruz, ne entresan değil mi ?), Barış tanrısı bunlar hep insan silüetinde Gök Tanrının dünyaya gönderdiği insan şeklinde yaratıklardı. İş biraz mitolojiye kaçmış ancak bu yarı tanrıların yaptıkları doğa üstü mucizelerden bahsediliyor. Henüz bu konuda sağlam bir çeviri bulamadım. En sağlam kaynaklar Çin'ce.
tengricilik tek tanrılı din değildir. tengrinin kızları-oğulları-torunları var ve onlarda tanrıdır.
kızı umay çocukları ve hayvan yavrularını korur. erlikhan kötülüğün sembolüdür. tengri onu yaptıklarından dolayı yer alrtına hapseder. yine kötülük yapmaya devam eder; yanardağlartı ateşler, deprem oluşturur, insanları kötülüklere iter.
tengriciliği tek tanrılı din yapanlar biraz daha ileri giderek korkut atayı dede korkut yaptılar ve iki rekat namaz bile kıldırdılar. türk-islam sentezi adına yapılan bu tür çalışmalar sanırım geçmişimizi de islamlaştırmak gayreti gütmektedir.
teşekkür ederim temir beg..
okumadım sabah sabah cekılmez valla : D ama vote
Şu Araplar kızlarını gömüyodu yazmışın 🙁. Hacı madem bu Araplar kızlarını gömüyodu la o zaman nasıl hem zenginler kendine harem kuruyodu hem fakirler kendilerine evlenecek karı buluyodu ?
Sildim adamım orayı. Tartışmaya gerek yok böyle şeyleri.
İyi etmişin 🙁.
emeğine sağlık lakin tek taraftan kısıtlı olarak incelenmiş... daha detaylısını bekliyoruz kardeşim...
dün cocuu parka cıkardım. Biri 8 diğeri 9 yaşında iki velet kavga ediodu. anaları danaları yok ortada. Hay mına koim deyip ayırdık yine. Neyse olum dedim birine nie kavga edionuz. Zütecem ha dedim. Biri dediki Bu salaa allah yok diom oda bana var dio salak sensin dio. neyse olm dedim biri senin görüşün, diğeri onun birbirinizin görüşlerine saygı göstermelisiniz. herkes her istediğine inanabiliriz ve düşüncesi bu şekilde olabilir, bu bizim ülkemizin demokrasi ve laikliğin kazandırdığı bir haktır herkese ( aklımdan da amk diom çocuklara demokrasi falan dion başlarını yakacan sittimin salaa eskiden di o diom kendi kendime) Neyse onda sonra 8 lik olan ben bundan nefret ediyorum dedi, 9 luk olan ben seni öldürüüm dedi. Benim cinler tepeme çıkmaya başladı. Sindi ikinize oyacam dicem işin yoksa analarıynan uuraş sonra. Olm dedim nie nefret edion, öyle işte dedi, salak salak düşünüyo, öbürüde bu kafasız bunu öldürsem sevap dio.
Neyse cocukları azcık fiziksel güç kullanarak farkı yönlere daatttm. Aklımdan da sizinde sizin babalarınızında onların beyinlerinide Onların beyinlerini yıkayanlarında alayının amk dedim. Üzüldüm çok ülkemde 8-9 yaşındaki veletler din ve düşünce için birbirlerine nefret ve ölüm duyguları besler hale gelmiş 🙁(
Çok haklısın panpa. Ne yazık ki, "bunu öldürsem sevap" diyen İslam dinine mensup bir velet. Söz de barış dini İslam'ın ne hallere geldiğinin en güzel kanıtı...
panku zaten onun anasının babasının öğretisi o , Ondan zate onların beynini zütim dedim. Çocuklarına öğrettikleri seylere bak sonra bu cocuklardan medet um. BU her ikisinde de gecerli Oda inancında dolayı diğerine beyinsiz salak dio 8 yasında daha. Oda babasının ağzından konusuo. Be Beynini zittimin itleri bari cocuklarınızı telef etmeyin hastalıklı dusuncelerinzde yazık yazık....
v+s o/
kimse pirinç dememiş 🙁
Panpa öncelikle eline, yüreğine, emeğine sağlık, çok güzel bir çalışma olmuş. Biraz yorum katmışsın : ) ama o da normal çünkü net olmayan bir çok olgu var. İslamiyet ile Tengrizm'in aslında ne kadar birbirine benzediğini özetlemişsin. Hakkaten de benziyor.
Türk milletinin ecdadını öğrenmesi bakımından seni tebrik ediyorum. Benim de karaladığım üç-beş birşey vardı, ben de onları yayınlamaya karar verdim bu makaleden sonra.
TSK'de "Tanrımıza hamdolsun, milletimiz varolsun" cümlesinin nereden geldiğine dair ip uçları barındırmış makalen. Umarım yobaz, milli benliğini unutmuş örümcek beyinliler burayı doldurmaz.
emeğine sağlık, gerçekten birşeyler öğrendiğim bir makale olmuş
oylandı
Araplar cahiliye devrindeydi avrupalılara tuvaletide biz öğrettik.İslam öncesi nirvanaya ulaşmış türkleri biraz daha özetlesene.
sen T.C. vatandaşlığından çıksana, raad edersin, raad ederiz !
siz gidin bence orta asya biz rahat ederiz habire islama bok ata ata bir yere varılmıyor.
Bu topraklarda İslam'dan önce biz vardık paşam, Arabistan'a naş naş hadi bakayım...
Hakas Cumhuriyetinden Türkiye'de ikamet eden ve gerçekten Türk tarihi ile alakalı oldukça kaliteli araştırmalar yapan bir ağabeyim hala aynı inanca mensup keza ailesi de öyle 🙂 Ağabey konu ile pek alakası yok fakat Kaygusuz Abdal'ın yazdıkları aklıma geldi;
“Cenâb-ı Hak Cebrâil Aleyhisselâma: ‘Yâ Cebrâil, Âdem’e git, Türk diliyle ona söyle hemen Cennet’i terk etsin’.
Cebrail de Hz. Âdem’e Allah’ın emrini Türk diliyle bildirir. Neticede Hz. Âdem Cennet’ten ayrılır.
“Türk dilin Tanrı buyurdu Cebrâil/ Türk dilince söylegil dur git dedi
“Türk dilince Cebrail ‘hey dur’ dedi/ ‘Durugel Uçmag’ın terkin ur didi”
Gene Kaygusuz Abdal'dan 🙂
“Ey derviş ‘mî-dânî mî-dânî’[biliyorsun, biliyorsun] dir durursun. Sen hiç Türkîce bilmez
misin?”
Sebatay reis Tanrı cümlesine cırlayanların Türk Tarihinden haberi dahi yok,Karahanlılar İslamiyete geçtiklerinde Kuran-ı Kerim meallerinde ne yazıldığından haberleri yok,gene Bektaşi olan Kaygusuz Abdal'ın da yazdıkları ortada.
yücelerden yüce gördüm erbapsın sen koca tanrı
alim okur kelam ile sen okursun hece tanrı
erliği ile anılır filan oğlu filan deyü
anan yoktur atan yoktur sen benzersin piçe tanrı
kıldan köprü yaratmışsın gelsin kulum geçsün deyü
hele biz şöyle duralım yiğit isen geç e tanrı
garib kulun yaratmışsın derde mihnete katmışsın
ani aleme atmışsın sen çıkmışsın uca tanrı
kaygusuz abdal yaradan gel içegör şu cür’adan
kaldır perdeyi aradan gezelim bilece tanrı