ΤΡΑΠΟΥΛΑ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Day 1,885, 01:05 • Published in Greece Greece • by katsolinos

Στον ελλαδικό χώρο δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εμφανίσθηκε η τράπουλα, καθώς δεν έχει διασωθεί (ή τουλάχιστον δεν έχει ως σήμερα εντοπισθεί) καμία σχετική μαρτυρία. Πάντως πρέπει να δεχθούμε ότι στα Ιόνια νησιά η χαρτοπαιξία συνηθιζόταν ήδη από την περίοδο της Ενετοκρατίας.

Αντίθετα στον ηπειρωτικό χώρο οι ελάχιστες μαρτυρίες που υπάρχουν από ξένους περιηγητές σχετικά με τις συνήθειες ψυχαγωγίας Ελλήνων και Οθωμανών δεν αναφέρουν τη χρήση παιγνιοχάρτων. Πάντως είναι δύσκολο να δεχθούμε ότι οι ξενιτεμένοι Ελληνες, οι οποίοι ζούσαν σε ευρωπαϊκές χώρες ή αυτοί που ταξίδευαν δεν θα μετέφεραν τη συνήθεια της χαρτοπαιξίας και στην υπόδουλη πατρίδα, έστω και σαν ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο. Οι δύο τύποι των παιγνιοχάρτων

Δύο τύποι παιγνιοχάρτων κυκλοφορούσαν στον ελλαδικό χώρο: ο ενετικός και ο γαλλικός.

Ο ενετικός τύπος παιγνιοχάρτων είχε απεικονίσεις πολύ παραστατικές, που συνοδεύονταν μάλιστα από ιταλικά ρητά. Οι διαστάσεις των φύλλων ήσαν (συγκριτικά προς τον γαλλικό τύπο) μικρότερες.

Ο τύπος αυτός χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα Επτάνησα αλλά και στην Πελοπόννησο που διατηρούσε στενή επικοινωνία με αυτά. Σπανιότερα ο ενετικός τύπος εχρησιμοποιείτο και σε ορισμένες περιοχές της Δυτικής Στερεάς.

Ο γαλλικός τύπος παιγνιοχάρτων είναι αυτός που συνηθίζεται ως σήμερα. Με εικονογράφηση πολύ πιο απλή, αλλά και πολύ πιο εύχρηστος (χάρις στο πρακτικότερο σχήμα των φύλλων), εκτόπισε σιγά σιγά ολοκληρωτικά τον ενετικό τύπο.

Οταν δημιουργήθηκε εγχώρια παραγωγή παιγνιοχάρτων αμφότεροι οι τύποι ελληνοποιήθηκαν: τα ιταλικά ρητά που έφερε ο ενετικός τύπος αντικαταστάθηκαν με αντίστοιχα ελληνικά. Και οι φιγούρες των παιγνιοχάρτων του γαλλικού τύπου απέκτησαν ελληνικές ονομασίες.

Η χρήση των παιγνιοχάρτων ενετικού τύπου τερματίστηκε ουσιαστικά λίγο πριν από την έκρηξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αν και σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις συνεχίσθηκε και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1937 οι φιγούρες της τράπουλας λίγο έλειψε να φορέσουν... τσαρούχια, φουστανέλες και τσεμπέρια! Πραγματικά όπως έγραψαν οι εφημερίδες (Ιανουάριος 1937) η κυβέρνηση, αφού παρά τις ομολογούμενες φιλότιμες προσπάθειές της δεν κατόρθωσε να εξαφανίσει τη χαρτοπαιξία, αποφάσισε τουλάχιστον οι Ελληνες να παίζουν με τραπουλόχαρτα, τα οποία έφεραν... ελληνοπρεπείς παραστάσεις!

Φαίνεται πάντως ότι έστω και την τελευταία στιγμή επικράτησαν κάποιες νηφαλιότερες σκέψεις και έτσι οι φουστανελάδες δεν εμφανίσθηκαν στα τραπουλόχαρτα.

Αν όμως δεν άλλαξαν οι παραστάσεις, άλλαξαν οι τιμές πωλήσεως με την καθιέρωση ειδικού τέλους υπέρ της Κοινωνικής Πρόνοιας. Και έτσι από την 1η Ιουλίου 1937 η δεσμίδα των 52 φύλλων κοινού τύπου εκόστιζε 34 δραχμές (η παλαιά τιμή ήταν 30 δραχμές) και η δεσμίδα πολυτελείας δραχμές 60 (παλαιά τιμή: 54 δραχμές). Η Μπουμπουλίνα και ο Υψηλάντης


Ως πρόσφατα γενική ήταν η εντύπωση ότι η παλαιότερη τράπουλα ελληνικού ενδιαφέροντος είχε κυκλοφορήσει από φιλελληνικούς κύκλους στην Ουγγαρία το 1829. Με αυτή τη διαπίστωση συμφωνούσαν όλες οι πηγές (πρβλ. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια κτλ.).

Πρόσφατα όμως το περιοδικό «Αρχαιολογία» εδημοσίευσε στο τεύχος 59 (1996, σελ. 9😎 την είδηση ότι σώζεται σε ιδιωτική συλλογή στη Γερμανία μια άλλη τράπουλα με φιλελληνικά μοτίβα, που πιστεύεται ότι είχε κυκλοφορήσει το 1822! Την αποκάλυψη έκανε η αρχαιολόγος Β. Μπουσέ, η οποία μας πληροφορεί ότι στην τράπουλα αυτή οι τέσσερις «ρηγάδες» απεικονίζονται με τις μορφές των Αλέξανδρου Υψηλάντη, Οδυσσέα Ανδρούτσου, Γεωργάκη Ολύμπιου και Γεωργίου Καντακουζηνού.

Τις «ντάμες» της τράπουλας αντιπροσωπεύουν η πριγκίπισσα Μουρούζη, η Ελενα Τοπάλη, η αδελφή των Υψηλάντηδων και η Μπουμπουλίνα.

Τέλος τους βαλέδες απεικονίζουν αγωνιστές από διάφορες περιοχές, όπως λ.χ. ο Υδραίος, ο Μοραΐτης, ο «Εταιριστής» (μέλος ασφαλώς της Φιλικής Εταιρείας) και ο Αρναούτης (Αρβανίτης).

Από τη δεύτερη τράπουλα αυτή που εκυκλοφόρησε το 1829 έχουν διασωθεί 11 φιγούρες (τραπουλόχαρτα), που σώζονται στο Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο. Στα τραπουλόχαρτα αυτά απεικονίζονται οι:

Καποδίστριας (Ρήγας κούπα),

Κουντουριώτης (Ρήγας σπαθί),

Μαυροκορδάτος (Ρήγας καρό),

Υψηλάντης (Ρήγας μπαστούνι),

Ελλάς (Ντάμα κούπα),

Αθηνά (Ντάμα καρό),

Καρτερία (Ντάμα μπαστούνι),

Μιαούλης (Βαλές κούπα),

Κολοκοτρώνης (Βαλές σπαθί),

Μπότσαρης (Βαλές καρό),

Κανάρης (Βαλές μπαστούνι). Ο εξοβελισμός και ο εξορκισμός