Mala škola šaha - još malo o šahu kroz istoriju

Day 2,470, 02:56 • Published in Japan Austria • by Vojvoda Dragan

Poštovani prijatelji i ljubitelji ove viteške igre, evo još jedan tekst informativnog karaktera pred IV regionalni turnir u šahu koji organizuje Saša Kostić.

Arapski procvat šaha

Arapi su preuzeli čaturangu od Indijaca. Nazvali su ga šatrandž, nisu mnogo promenili nazive figura, ali su uneli neke promene u pravilima. Zbog sporosti same igre, šatrandžisti su uveli ugovorene pozicije tzv. tablje kojima je započinjala borba. Popularni su bili zadaci, tzv. masube od kojih su se razvili zadaće i studije. Partije su završavale orobljavanjem, a naročito lep završetak bio je shak-mhat, današnji naziv je šah mat, što znači kralj je mrtav. Tokom 9. i 10. veka došlo je do procvata šatrandža na dvorovima bagdadskih kalifa. Naročito vešti igrači bili su u njihovoj milosti. Osnivačem teorije i kompozicije šatrandža smatra se al-Adli. Drugi velemajstor šatrandža bio je as-Suli i taj je status očuvao punih četrdeset godina. Poznata je uzrečica: „Igra kao as-Suli“.



Dolazak šaha u Evropu

Skupocena šahovska garnitura od slonove kosti koju je kalif Harun Al Rašid poklonio franačkom kralju Karlu Velikom potiče iz 8. vek. Te figure su do francuske revolucije bile čuvane u opatiji St. Denise, a kasnije su prenesene u Pariz. Do kraja 11. veka, šah se raširio po čitavoj Zapadnoj Evropi. Brojni duhovni, ali i svetovni vladari nisu dozvoljavali igranje šaha. Igrati partiju, u ono vreme, značilo je kladiti se o rešenju nekog šahovskog problema. Šah je lagano dospeo i na područje Istočne Evrope. Na primer, Ana Komen spominje kako je njen otac, vizantijski car Aleksije, rado igrao zatrikion, odnosno šah. Rusi su se već u 7. veku upoznali sa šahom. Šah je u Rusiju dospeo starim trgovačkim putem preko Kaspijskog mora i Volge.



Reforma šaha

Evropljani su šah spustili na nivo pljačke i hazarda, a kasnije je prevladala etička šahovska borba, pa je šah priznat kao kulturna razonoda. U 13. veku javljaju se prvi pokušaji ubrzanja šahovske igre. Godine 1283. izdan je u Sevilji po nalogu kastilijskog kralja Alfonsa X Mudrog, rukopis o šahovskoj igri koji je sadržao i 103 partidosa (mansuba) prema novim pravilima kretanja pešaka i kralja. U razdoblju humanizma i renesanse, druga polovina 15. veka, šatrandž doživljava temeljitu reformu. Početkom savremenog šaha smatra se 1475. godina.



U sledećem izdanju, pisaću Vam malo o Reformisanom šahu i školama šaha!