Join the new world

Fuzûlî (1483-1556)



Asıl adı Mehmed bin Süleyman olan Fuzuli, Azeri-Türk Divan Edebiyatı şairidir. Babasının adı Molla Süleyman’dır. Türk Bayat boyundan olduğu aktarılmaktadır. Fuzuli, Türk divan edebiyatını önemli ölçüde etkilemiştir. Fuzuli, “fazilet” kelimesinin kökü olan “fuzul” kelimesinden türeyen “fazilet sahibi/erdemli” anlamına gelmektedir.
Ailesi göçebe hayatı bırakıp günümüzdeki Irak bölgesine yerleşmiş olan Oğuzlar’ın Bayat boylarındandır. Fuzuli‘nin, kesin bilinmemekle birlikte, 1483 yılında Akkoyunlular zamanında şimdiki Irak Kerbela’da veya Necef’de ya da Kerkük iline bağlı Kale semtinde doğduğu tahmin edilir.
Fuzuli iyi bir eğitim almak için ilk önce Hillah şehrinde müftü olan babasından ve Rahmetullah adındaki bir öğretmenden eğitim görmüştür. Daha sonraki öğrenimi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Ancak eserlerinden İslami bilimler ve dil alanında çok iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Fuzuli‘nin “İlimsiz şiir temelsiz duvar gibidir, temelsiz duvar da değersizdir” sözü de bu bilgiyi doğrular niteliktedir.
Fuzuli; Azerice, Arapça ve Farsça divan şiirleri yazmıştır. Eserlerinde kullandığı dil dönemindeki divan şairlerine göre daha sade, anlaşılır bir Türkçe’dir. Halk deyişlerinden bolca yararlanmıştır. Kendisinden sonra gelen bütün divan şairlerini etkilemiştir. Fuzuli‘nin Kerbela’da 1556 yılında yaygın olan salgın bir hastalık sonucunda, veba veya kolera’dan öldüğü tahmin edilir.

Bende Mecnûn’dan füzûn âşıklık isti’dâdı var
Âşık-ı sâdık benem Mecnûn’un ancak adı var

(Bende Mecnun’dan daha fazla aşıklık yeteneği var.
Gerçek aşık benim, Mecnun’un sadece adı var)

N’ola kan tökmekde mâhir olsa çeşmüm merdümi
Nutfe-i kâbildürür gamzen kimi üstâdı var

(Göz bebeği kan dökmekte maharetli olsa ne olur.
O yetenekli bir tohumdur, senin gamzen gibi bir üstadı var)

Kıl tefâhür kim senün hem var ben tek âşıkun
Leyli’nün Mecnûn’ı Şîrîn’ün eger Ferhâd’ı var

(Eğer Leyla’nın Mecnun’u, Şirin’in de Ferhat’ı varsa,
senin de benim gibi bir aşığın var. Bununla iftihar et)

Ehl-i temkînem beni benzetme ey gül bülbüle
Derde yoh sabrı anun her lahza bin feryâdı var

(Ey gül ben temkinli birisiyim beni bülbüle benzetme.
Onun derde tahammülü yok, her an bin feryadı var)

Eyle bed-hâlem ki ahvâlüm görende şâd olur
Her kimün kim devr cevrinden dil-i nâ-şâdı var

(Öyle kötü haldeyim ki feleğin cevrinden dolayı mutsuz olan her kişi,
benim halimi görünce mutlu olur)

Gezme ey gönlüm kuşı gâfil fezâ-yı ışkda
Kim bu sahrânun güzergâhında çok sayyâdı var

(Ey gönül kuşum aşk semasında gafil gezme.
Çünkü bu sahranın yolunda çok avcı var)

Ey Fuzûlî ışk men’in kılma nâsıhdan kabûl
Akl tedbîridür ol sanma ki bir bünyâdı var

(Ey Fuzuli nasihatçinin aşkı yasaklamasını kabul etme.
O akılla ilgili bir tedbirdir. Bir temeli yoktur)


2. https://www.youtube.com/watch?v=xA74RXHDqZo (okurken dinleyin)

Can vermə qəmi-eşqə ki, eşq afəti-candır,
Eşq afəti-can olduğu məşhuri-cahandır!

Sud istəmə sövdayi-qəmi-eşqdə hərgiz!
Kim, hasili-sövdayi-qəmi-eşq ziyandır!

Hər əbruyi-xəm qətlinə bir xəncəri-xunriz,
Hər zülfi-siyəh qəsdinə bir əfi ilandır!

Yaxşı görünür surəti məhvəşlərin, əmma
Yaxşı nəzər etdikdə, sərəncamı yamandır!

Eşq içrə əzab olduğun ondan bilirəm kim,
Hər kimsə ki, aşiqdir, işi ahü fəğandır!

Yad etmə qara gözlülərin mərdümi-çeşmin,
Mərdüm deyib aldanma kim, içdikləri qandır!

Gər dersə Füzuli ki: "Gözəllərdə vəfa var"
Aldanma ki, şair sözü, əlbəttə, yalandır.