Η eΑρθρογραφία του Σήμερα...

Day 2,676, 14:17 • Published in Greece Greece • by Dr. F
Έρευνες δείχνουν ότι λέμε ψέματα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα! Ψέματα, που άλλοτε περνάνε εντελώς απαρατήρητα από εμάς και τους άλλους ή ψέματα, που μόλις μας «έρχονται» τα χρησιμοποιούμε με μεγάλη ευχαρίστηση. Τελικά, τι κρύβεται πίσω από το ψέμα;




Το κοινωνικό ψέμα

Το ψέμα δεν είναι παρά μία άρνηση της πραγματικότητας. Ποιας πραγματικότητας; Της δικής μας! Ουσιαστικά, λέγοντας ψέματα φέρνουμε πιο κοντά στη δική μας πραγματικότητα αυτό που θεωρείται κοινωνικά σωστό, αποδεκτό ή ηθικό. Έτσι, καταφέρνουμε να γίνουμε «αρεστοί» σε μία δεδομένη περίσταση ή σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Εκείνη τη στιγμή που αποφασίζουμε να πούμε ένα ψέμα, γνωρίζουμε καλά πως η επιλογή μας στοχεύει στη μεγαλύτερη αποδοχή ή στην αποφυγή παρεξηγήσεων. Η αλήθεια, αντιθέτως, αυξάνει τις πιθανότητες να χάσουμε το πλεονέκτημα, που για κάποιους λόγους, θέλουμε να έχουμε απέναντι σε εκείνον που λέμε ψέματα. Αυτή η ανάγκη πηγάζει συχνά από τις κοινωνικές συμπεριφορές. Γι’ αυτό τα ψέματα που χρησιμοποιούμε, τροποποιούνται ανάλογα με την περίπτωση. Αν, για παράδειγμα, ξεχάσαμε να κάνουμε κάτι πολύ σημαντικό εχθές, θα βρούμε τον τρόπο να το «δικαιολογήσουμε» διαφορετικά στο σύντροφο, στο διευθυντή, στους γονείς, στο παιδί, στο φίλο… Ανάλογα με τη σημασία κάθε κοινωνικού πλαισίου, μία αλήθεια μπορεί να κρυφτεί με πολλά διαφορετικά ψέματα.

Το «λευκό» ψέμα (κατά τον Σωκράτη)

Πολλές φορές, το ψέμα έχει σημασία γιατί προστατεύει ένα μεγάλο μυστικό. Ένα μυστικό που, αν φανερώνονταν, θα προκαλούσε τόσο μεγάλη αλλαγή ζωής, που τελικά ίσως να ήταν όλα καλύτερα αν έμενε κρυφό. Στην περίπτωση αυτή, η απόκρυψη της αλήθειας χρησιμοποιείται για την προστασία από ένα μεγάλο σοκ ή μία δυσάρεστη εξέλιξη για όλους. Αυτό είναι το λεγόμενο «λευκό ψέμα», όρος που συναντάμε στη σωκρατική φιλοσοφία. Το πιο δύσκολο κριτήριο για αυτό το ψέμα είναι τι ορίζει κανείς «προστασία» από την αλήθεια. Αυτό καθορίζεται από την ηθική του κάθε ανθρώπου. Σε πολύ μεγάλα διλήμματα, ο καθένας «χτίζει» μία ολόκληρη φιλοσοφία και παρατάσσει μία σειρά επιχειρημάτων για να μπορέσει να στηρίξει το λευκό ψέμα του. Κι αυτό γιατί η απόκρυψη μεγάλων μυστικών απασχολεί μόνιμα τη σκέψη και επηρεάζει καθημερινά το συναισθηματικό κόσμο του ατόμου. Ιδανικά, μόνο η αλήθεια θα μπορούσε να φέρει τη συναισθηματική ισορροπία του ατόμου που κρατά το μυστικό. Όμως, η ανάγκη της «εξωτερικής» ισορροπίας παίρνει διαστάσεις, που πολλές φορές υπερβαίνουν την προσωπική ισορροπία και οδηγούν σε ένα ψέμα που διατηρείται μια ολόκληρη ζωή.

Το αθώο λάθος ή το ένοχο ψέμα

Τα λάθη είναι ανθρώπινα και μπορεί να συμβαίνουν χωρίς κίνητρα. Ένα λάθος για την πραγματικότητα δεν δηλώνει ποτέ την πρόθεση να πλάσουμε ένα διαφορετικό εαυτό ή ένα μύθο. Με αυτό το κριτήριο, το λάθος διαφοροποιείται από το ψέμα. Γιατί το ψέμα, ανεξάρτητα από το αν είναι μικρό ή μεγάλο, θέλει να επηρεάσει την αντίληψη του άλλου για την πραγματικότητα. Έτσι, το ψέμα αποκτά ένα κοινωνικό χαρακτήρα αφού στην πράξη απευθύνεται σε άλλους. Εδώ, λοιπόν, κρύβεται μία πολύ σημαντική διάσταση του ψέματος, το κίνητρο. Δολοπλοκίες, συνομωσίες, διασυρμοί, κουτσομπολιά, σκάνδαλα και φήμες αποτελούν το αποκορύφωμα του ψέματος. Το κίνητρο ποικίλει και διαμορφώνεται σε πολλές περιπτώσεις με συγκεκριμένους στόχους και προσχεδιασμένες επιπτώσεις.

Η στρουθοκάμηλος... και το ψέμα

Γνωστό ως... «στρουθοκαμηλισμός»! Ό,τι δεν θέλω να βλέπω… δεν υπάρχει! Όπως κάνει, δηλαδή, η στρουθοκάμηλος, κρύβοντας το κεφάλι της μέσα στο χώμα για να μην βλέπει τον κίνδυνο που τη φοβίζει. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί άλλη μία μορφή παραποίησης της πραγματικότητας, που μπορεί να εμπεριέχει και το ψέμα. Ο στρουθοκαμηλισμός, παρατηρείται πολύ έντονα στις σύγχρονες κοινωνίες όπου η αποξένωση οδηγεί σε μία γενικότερη αδιαφορία για ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, «κάνε τα στραβά μάτια»! Στην περίπτωση αυτή, το άτομο θέλει να πει ψέματα στον ίδιο του τον εαυτό για να αποφύγει μία πραγματικότητα ή να ωραιοποιήσει τη δική του. Προέκταση αυτού του φαινομένου είναι ο τρόπος που αποφεύγουμε να δούμε ένα λάθος ή ένα πρόβλημα που μας απασχολεί. Και ακόμη μεγαλύτερη προέκταση είναι ίσως οι εσκεμμένες προσπάθειες να ξεχάσουμε ή να αποφύγουμε ό,τι μας βασανίζει, δημιουργώντας μία πραγματικότητα-μύθο με σκοπό να μην αντιμετωπίσουμε ποτέ τους φόβους μας.

Από τη μυθοπλαστία στη μυθομανία

Αν όλοι λέμε ψέματα, πώς μπορούμε να καταλάβουμε τα όρια της παθολογίας; Η αλήθεια είναι περίπλοκη με τα ψέματα! Έτσι, η μυθοπλαστία αργεί να γίνει αντιληπτή ως παθολογία από το περιβάλλον του μυθοπλάστη. Κι αυτό γιατί συχνά «δικαιολογείται» στα πλαίσια της «υπερβολής», του «αστείου», της «απροσεξίας» ή του «χαρακτήρα». Στην πραγματικότητα, όμως, η παθολογία που ονομάζουμε «μυθομανία» είναι μία έντονη, μόνιμη δεύτερη πραγματικότητα, γεμάτη φανταστικές εμπειρίες και ανύπαρκτες αναμνήσεις που αργά ή γρήγορα προκαλούν επικοινωνιακές δυσκολίες και ανησυχία στο περιβάλλον. Πρόκειται για μία παθολογία ιδιαίτερα ανησυχητική, που χρειάζεται ψυχοθεραπευτική υποστήριξη. Τις περισσότερες φορές, η μυθομανία δεν είναι παρά η ένδειξη μίας πολύ πιο σοβαρής ψυχοπαθολογίας που ενδέχεται να απαιτεί και ψυχιατρική παρακολούθηση με φαρμακευτική αγωγή.



Η eΑρθρογραφία του Σήμερα στην eGreece, κατοικεί κάπου στην......





Υπουργός Παιδείας & Υγείας
Dr. F